Suchostrzygi

Regulamin forum
1. Treści i załączniki umieszczane w postach mogą być użyte w działalności Dawnego Tczewa przy zachowaniu dbałości o dane wrażliwe.
Awatar użytkownika

zunia
Obywatel
Obywatel
Reakcje:
Posty: 625
Rejestracja: 16 mar 2011, o 20:55
Lokalizacja: Tczew:Bajkowe
Podziękował;: 63 razy
Otrzymał podziękowań: 163 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#71

Post autor: zunia »

Na takie wspomnienia o Suchostrzygach czekamy. A wersja „besząg” jest bliska śląskiej „beszong - nasyp kolejowy”, „beszong, beszung – nasyp kolejowy”, „beszong - inaczej rant, rów”. :ok
Prosimy o więcej opowieści.
Może pomożesz rozwiązać zagadkę cmentarza szwedzkiego viewtopic.php?p=13508&sid=3111cf7b966bb ... 6f5#p13508
Ostatnio zmieniony 27 lut 2019, o 16:24 przez riot, łącznie zmieniany 1 raz.
Powód: poprawiony link

NorthwoodRichi
Przybysz
Przybysz
Reakcje:
Posty: 6
Rejestracja: 3 mar 2019, o 18:25
Znajomość języków obcych: Niemiecki
Angelski
Polski
Lokalizacja: Suchostrzygi 10 lat. Saperska Ul. 1 rok. Od 30 lat Nordwalde
Podziękował;: 1 raz
Otrzymał podziękowań: 1 raz
Płeć:
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#72

Post autor: NorthwoodRichi »

Jadzia pisze: 21 maja 2015, o 22:33
niespokojna66 pisze:Widok na Suchostrzygi , 1978 rok
Obrazek

Niespo, gdzie dokładnie zrobiona jest ta fotka? :scratch

Tak to wyglądało w 1969 r.:
Obrazek

A tak w 1993 r.:
1993 r..jpg

1997 r.:
25.01.1997 r..jpg

Gratis nr 1, tak było: Armii Krajowej 62 w 1995 r.
Armii Krajowej 62, 08.02.1995 r..jpg

Gratis nr 2: z wystawy MBP "Tczew. Metamorfozy 2", 1980 r.
Suchostrzygi.jpg
Obrazek
Obrazek
Obrazek
Obrazek



Tam moja ciocia mieszkała „Bucholz”

nadbrzeże3a
Przybysz
Przybysz
Reakcje:
Posty: 18
Rejestracja: 11 paź 2015, o 07:20
Podziękował;: 13 razy
Otrzymał podziękowań: 24 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#73

Post autor: nadbrzeże3a »

Najstarsze ewang. księgi metrykalne Tczewa zaczynają się od 1637 roku. W 1639 roku wymieniony jest sołtys w Suchostrzygach Kornel Meinert. Urodził mu się wtedy syn Gerhard, w 1650 roku sołtysowi rodzi się córka Katarzyna. Musiał umrzeć w 1650 roku lub na początku 1651, bo wdowa po nim Elżbieta wyszła za mąż 12.06.1651 za Jana Eichwald.

nadbrzeże3a
Przybysz
Przybysz
Reakcje:
Posty: 18
Rejestracja: 11 paź 2015, o 07:20
Podziękował;: 13 razy
Otrzymał podziękowań: 24 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#74

Post autor: nadbrzeże3a »

Następnym sołtysem został Marcin Grzymała. Jego 1 żoną była Barbara, 2 żoną była Gertruda. Synową została Katarzyna Thiel ur. w 1676 roku. Marcin Grzymała był sołtysem do 1663 roku, ponieważ w księgach napisano, że w 1664 roku chrzestną jakiegoś dziecka była żona byłego sołtysa Marcina Grzymały.

nadbrzeże3a
Przybysz
Przybysz
Reakcje:
Posty: 18
Rejestracja: 11 paź 2015, o 07:20
Podziękował;: 13 razy
Otrzymał podziękowań: 24 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#75

Post autor: nadbrzeże3a »

W 1663 roku sołtysem i sędzią w Suchostrzygach został mój przodek Crispin Thiel ur. około 1610 roku, zm. ca. 1683. W 1676 roku wymieniono w księgach metrykalnych młodego sołtysa Jerzego Thiel, który był synem Crispina. Wzmianka ta ukazała się tylko jeden raz. Żoną Jerzego została Dorota Kling. Jerzy ur. się w 1648 roku, zm. 1728. Z tego małżeństwa wyszło 7 dzieci.
Za ten post autor nadbrzeże3a otrzymał podziękowanie:
mirza3 (20 cze 2019, o 18:46)
Ocena: 12.5%
Awatar użytkownika

niespokojna66
Rajca
Rajca
Reakcje:
Posty: 1593
Rejestracja: 26 sie 2011, o 19:37
Podziękował;: 342 razy
Otrzymał podziękowań: 379 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#76

Post autor: niespokojna66 »

Pojawiło się kilka nowych zdjęć na stronie MBP
Załączniki
qydxkuy.jpg
mptacxb.jpg
mlafhyu.jpg
lvoesid.jpg
erhivws.jpg
eagmbin.jpg
Za ten post autor niespokojna66 otrzymał podziękowania (total 4):
Cez (25 mar 2020, o 17:01) • mieczy (25 mar 2020, o 17:44) • LukaszB (27 mar 2020, o 08:06) • mirza3 (8 cze 2020, o 18:40)
Ocena: 50%
Naj­piękniej­szych chwil w życiu nie zap­la­nujesz. One przyjdą same../P.Bosmans/

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#77

Post autor: Wałasz »

W uzupełnieniu do viewtopic.php?f=126&t=622#p13948 oraz informacji na portalu Dawny Tczew, dodam, że m.in. w dokumentach klasztoru w Żukowie z 1385 r. wspomniany jest niejaki Matzke pochodzący z Lunau. W czasach krzyżackich miała miejsce wymiana gruntów pomiędzy zakonem a klasztorem w Pelplinie. 2 łany (ok. 36 ha) ziemi suchostrzyckiej klasztor odstąpił Krzyżakom w zamian za ziemie pod Koźlinami. W późniejszym czasie, sołtysem Suchostrzyg był George For (1601), wymieniony w księgach gruntowych miasta Tczewa, gdzie miał na własność dom. W XVII w. rodzina Czapskich posiadała na Suchostrzygach 28 łanów ziemi (czyli ok. 500 ha). W 1726 r. dobra szlacheckie wsi dzierżawił od nich George Hacker.

14 marca 1733 r. wybuchł we wsi pożar, który strawił 3 gospodarstwa i 14 domostw. Przyczyną była iskra, która padła na słomę. Ta zaraz stanęła w płomieniach i została rozniesiona po wsi przez wiatr. 1 grudnia 1750 r. miała miejsce parcelacja dóbr i na mocy przywileju podzielono 22 łany z pierwotnego majątku szlacheckiego pomiędzy miejscowych chłopów, rozkładając spłatę należności na 40 lat (sytuacja podobna do Bałdowa). Pozostałe 6 łanów (ok. 108 ha) pozostało w dyspozycji suchostrzyckiego folwarku. Według katastru fryderycjańskiego w 1772 r. jego dzierżawcą był Johann Arendt. Do folwarku przynależała też karczma, niewykluczona, że istniejąca w tym samym miejscu co później, tj. na miejscu obecnego monopolowego przy Traugutta 8 (róg Armii Krajowej).

Obrazek

W tym czasie sołtysem Suchostrzyg był Johann Thiel, a wśród właścicieli mniejszych gospodarstw są takie osoby jak Andreas Mirau, Andreas Klein, Georg Woelm, Johann Doerendt (starszy i młodszy), Michael Saas, Johann Moring, Johann Wagass czy Michael Gawroński. Jedynie ten ostatni posiada polskobrzmiące nazwisko. Polaków znajdujemy raczej w gronie pracowników folwarku (np. Simon Gutowski, Johann Kleparski, Martin Garwarski, Jan Koszubski, Peter Manerski) albo w najuboższej grupie ludności (m.in. Bartek Szafrański, Martin i Andreas Lewandowski, Michael Markowski, Michael Kuszawski, Martin Domski, Franz Swindowski, świniopas Swalowski, Mikołaj Lducala).

W 1783 r. folwark szlachecki za cenę 500 dukatów zostaje wydzierżawiony tutejszym rolnikom. 2 lata później źródła wymieniają następujących rolnych gospodarzy dziedzicznych poza folwarkiem: Johann Thiel, Johann Behrendt (zapewne identyczny z Doehrendt), Anton Gawroński, Elisabeth Mierau, Andreas Klein, Jacob Rerin, Marianna Behrendt, Saloma Wagner, Michael Sass, Johann Mohring, wdowa Weiler oraz sołtys Martin Thiel. Wszyscy wymienieni, bez względu na to czy mieli niemiecko czy polskobrzmiące nazwiska, deklarowali mowę niemiecką i w tym języku otrzymali zapewnienie dzierżawy od hrabiny Czapskiej. Nota bene aż dziw bierze, że informację tą znajdujemy u Franza Schultza (główne źródło mojego postu obok książki K. Halickiego), a nie wspomina z dumą o tym Otto Korthals. :smirk:

Suchostrzygi miały wciąż szlachecki charakter. W 1789 r. majątek folwarczny i dobra chłopskie ostatecznie rozdzielono od siebie i stały się współwłasnością poszczególnych rolników. Spis z 1789 r. wymienia 35 domów. Umowa dzierżawy folwarku przez miejscowych chłopów utrzymała się w kolejnych latach. 5 maja 1808 r. główny majątek nabył od dziedzica Twarowskiego baron Philipp Heinrich von Richthofen, który wspomnianą umowę dzierżawy folwarku z rolnikami uznał za nieważną i pozwał ich o zwrot należności, jednak jego roszczenia zostały w 1812 r. przez sąd oddalone.

W 1820 r. we wsi było 27 "ognisk" domowych i 219 mieszkańców. 6 lat później miało miejsce zniesienie współwłasności ziemi chłopów i jej ostateczny podział wraz z ex-folwarkiem pomiędzy 12 indywidualnych posiadaczy: spadkobierca i następca rodziny Thiel na urzędzie sołtysa - Wilhelm Knoff (3 łany), Hagen (5,5 łana), Parpart (3 łany), Gottlieb Rundt (2 łany), wdowa Knopmus (3 łany), Behrendt (3 łany), Gawroński (1/4 łana), Sass (3/4 łana), Win(i)arski (1 łan), Weiler (1 łan) oraz Karl Schultz i spadkobiercy rodziny Fink. Tak przy okazji, to członek rodziny Thiel nabył później, w 1852 r., jedno z gospodarstw na Czyżykowie, które na pocz. lat 60. XIX w. zostało włączone do tamtejszych dóbr ryerskich.

Trudno na ten moment stwierdzić, gdzie mieściła się siedziba dawnego folwarku suchostrzyckiego. Niewykluczone, że na terenie późniejszej osady Malinowo (m.in. obecne nieruchomości Carina), w rejonie skrzyżowania Armii Krajowej z Aleją Solidarności i Malinowską, ale wymagałoby to sprawdzenia na XVIII i XIX-wiecznych mapach oraz w księgach gruntowych. Na mapie szwedzkiej z XVII w. widzimy zabudowania z wszystkich stron skrzyżowania oraz po stronie, gdzie jest m.in. SP8. Po przeciwnej, gdzie była potem cegielnie i dom Paczkowskiego, nie ma nic. Na początku XIX w. zabudowania są już umieszczone gęsto po obydwu stronach drogi, ale z kolei brakuje budynków obok ob. wylotu ul. Malinowskiej.

Lunau_17vs19w.jpg

W każdym razie 1 ćwierćwiecze XIX w. to okres niemal całkowitego wyparcia polskiej własności z Suchostrzyg i zastąpienia jej czynnikiem niemieckim. Wkrótce napiszę coś więcej o "posiedzicielach" z czasów zaboru pruskiego i II RP oraz jak zmieniła się struktura poszczególnych majątków ziemskich.
Za ten post autor Wałasz otrzymał podziękowania (total 4):
LukaszB (31 lip 2020, o 20:55) • zielu (2 sie 2020, o 21:38) • mirza3 (7 sie 2020, o 14:27) • nadbrzeże3a (6 sty 2023, o 08:40)
Ocena: 50%

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#78

Post autor: Wałasz »

W kolejnych dziesięcioleciach po likwidacji folwarku szlacheckiego na Suchostrzygach, mają miejsce następne "przetasowania" w zakresie własności gruntów. Powstaje wtenczas nowy folwark, gdy Johann Gottlieb Rundt, pierwotnie posiadacz ok. 2 łanów ziemi, kupuje 4 inne miejscowe majątki i tworzy 157 hektarowe gospodarstwo z siedzibą na ob. Alei Solidarności 19, 13 i 11. Dokładnie dnia 1 września 1847 r. wspomniany Rundt otrzymał urzędową zgodę na założenie osady Amalienhof (później spolszczono jako "Malinowo"), której nazwa wzięła się od imienia jego żony i obejmowała tereny od okolic skrzyżowania ob. Alei Solidarności i Malinowskiej aż do ul. Czatkowskiej (późniejsza cegielnia). To prawdopodobnie dla niego zbudowano te wszystkie obiekty wraz z dworkiem, widoczne na starej pocztówce w miejscu późniejszego hotelu i restauracji Malinowo (Carina). Warto nadmienić, że dokładnie w tym samym czasie na należących do miasta Tczewa terenach dawnego bractwa gburskiego (Dirschauer Feld) podporucznik Ferdinand Jantzen otrzymał pozwolenie na utworzenie osady "Peterhof", o czym była mowa tu: viewtopic.php?f=126&t=1462&start=20#p65503

Obrazek

W 1857 r. posiadłości malinowskie stają się własnością Adolpha Hermanna von Kriesa, syna Theodora - właściciela dóbr rycerskich z Waćmierka i Waćmierza. Rok później jest on już wymieniony jako naczelnik wsi Suchostrzygi - Ortvorsteher, czyli sołtys. Adolph był młodszym bratem Roberta von Kriesa, właściciela folwarku Bałdowo w latach 1862-79 (por. viewtopic.php?t=5610#p65314). Kiedy w 1866 r. Robert von Kries był w trakcie wojny prusko-austriackiej członkiem straży twierdzy Grudziądz, jego małżonka - Helena Luiza z d. Baum, zwana przezeń "Białą Różą" - zarządzała zarówno majątkiem męża w Bałdowie, jak i gospodarstwem szwagra na Suchostrzygach. Adolph w tamtym czasie prawdopodobnie przebywał już na włościach w Będziszynie, które otrzymał od swego ojca. Dla zainteresowanych drzewo genealogiczne von Kries: https://merkel-zeller.de/familychart.ph ... ree=MerZel

Między 1876 a 77 r. Malinowo po rodzinie von Kries przejmuje właściciel ziemski Albert Brandt. Tenże w latach 1883/84 powiększa majątek do 225 hektarów, kupując większość posiadłości wdowy Ortmann. W latach 1898/99 następcą zostaje jego syn, Max Brandt, który rozbudowuje rodzinne włości o zabudowania i ziemie należące niegdyś do posiadacza Jana Rogowskiego (ob. ul.
Armii Krajowej 21). W 1907 r. majątek na spółkę nabywają mennonita Johannes Dyck, Riehm (?) z Piły oraz Jantzen (?) z Nowego Stawu. W tym czasie liczy on już 242 hektary. W 1909/1910 r. właścicielem zostaje Emil Niess, ale jego gospodarstwo jest już mocno "okrojone" i obejmuje już tylko 137 hektarów, gdyż w 1907 r. znaczną część wspomnianych ziem i budynków "porogowskich" odkupuje właściciel majątku Piotrowo, mason Arthur Rojahn (w czasach II RP przejmą je jego następcy, Kozakowscy). Reszta prawdopodobnie trafia do spółdzielni osadniczej i cegielni Malinowo Steffena. Na początku lat 20. z rąk rodziny Niess folwark malinowski kupują Fritz Schwartz wraz z żoną (?) Annelise Ella. Zgodę na przewłaszczenie nieruchomości otrzymują w 1923 r., gdyż w tym roku dopiero jest to odnotowane w matrykule gruntu. Majątek liczy wówczas już tylko 102 hektary. Fritz był prawdopodobnie spokrewniony z Emilem i Arthurem Schwartzem z Malenina i do tego należał od 1920 r. do tczewskiej loży masońskiej. Po wyzwoleniu Tczewa jego gospodarstwo na mocy dekretu zostało przejęte przez Skarb Państwa. Dalsza historia znana - w poł. lat. 70. - zabudowania folwarczne zostały rozebrane, a na ich miejscu stanął hotel "Malinowo" (por. viewtopic.php?f=28&t=430&start=20#p34342).

Obrazek

Obrazek

Co ciekawe, pomimo największego obszaru, Adolph von Kries jest wymieniony w Księdze Adresowej Prus Zachodnich z 1858 r. wyłącznie jako sołtys (Ortvorsteher), a nie posiadacz ziemski. Wspomniany rejestr wymienia następujących właścicieli gospodarstw: Wilhelma Schulza (3 łany), Gustava Rentela (3 łany), Bernharda Ortmanna (3 łany), wdowę Elisabeth Haagen (7 łanów) oraz współwłaścicieli gruntu Parpart i Wessel. Dowiadujemy się również, że nauczycielem miejscowej szkoły był niejaki Schuffert.

Spróbuję w najbliższym czasie dokładnie ustalić, jakie miejsca na Suchostrzygach widoczne są na podlinkowanej wyżej starej pocztówce.
Za ten post autor Wałasz otrzymał podziękowania (total 4):
mieczy (4 sie 2020, o 18:49) • mirza3 (7 sie 2020, o 14:27) • LukaszB (8 sie 2020, o 08:14) • zielu (10 sie 2020, o 10:40)
Ocena: 50%

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#79

Post autor: Wałasz »

Poniżej zestawienie pozostałych dawnych majątków suchostrzyckich, których własność i historię udało się ustalić, głównie na podstawie książki Franza Schultza oraz dostępnych matrykuł gruntu:

1. Ob. ul. Armii Krajowej 19 i Armii Krajowej 54/56.
Obszar: 41,40 ha (1865) -> 94,29 ha (1909) -> 140 ha (1912) -> 124 ha (1923 i 1929) ->
Właściciele: Gawroński i ?? (1826) -> Gustav Goertz (1865) -> Emil Goertz (1897) -> Alfred Sieg (1927/28) -> Halana Sieg (1 poł. lat 40.) -> Skarb Państwa (1946-49)
Uwagi: W księdze adresowej z 1858 r. żaden Goertz nie jest wymieniony w gronie właścicieli większych gospodarstw. Generalnie rodzina Goertzów była obecna na Suchostrzygach co najmniej od XVIII w., lecz w katastrze fryderycjańskim figurują w najuboższej kategorii ludności. Byli spowinowaceni z rodziną Gawrońskich. Zunia zamieściła wycinek prasowy z Pielgrzyma, który wskazywał na to, iż w 1886 r. była u Goertzów oberża - pytanie, czy chodzi o ich rdzenne gospodarstwo na ob. AK nr 17-19, czy w innym miejscu.

Obrazek

Emil Goertz, syn Gustava, powiększył rodzinny majątek, przyłączył do gospodarstwa ok. 23 ha ziemi Heinricha Bergera oraz liczące ok. 70 ha parcele Jaschinskich zakupione wcześniej od Haagenów i Gustava Rentela. To on prawdopodobnie wybudował też barak mieszkalny przy AK nr 54/56, który datowany jest na ok. 1900 r.. Na przełomie XIX / XX w. uruchomił również cegielnię parową w obrębie ulic Brzozowej i Jarzębinowej.
Trudno mi na podstawie map katastralnych stwierdzić, gdzie dokładnie mieściła się rezydencja Goertzów, gdyż "Hofraum" zawiera sporo zabudowań (w tym przemysłowych). Jedyna pozostałość tego - niedawny jeszcze budynek NZOZ przy Armii Krajowej 19 - to bardziej parterowy barak dla służby. Nie ma go zresztą na mapie Miłobądza i okolic z 1909 r., więc powstał bliżej czasów II RP.

Goertz_Lunau.jpg

W okresie PRL rozebrano tzw. cielętnik, którego zdjęcia (wystawa "Suchostrzygi - wieś, która stała się miastem") już się tu wcześniej na Forum pojawiły. Również był on częścią majątku Goertza / Siega i znajdował się mniej więcej na miejscu, gdzie teraz są bloki na Armii Krajowej 17, obok ww. obiektu byłej przychodni. W głębi za nim mieściły się zabudowania cegielni.

Obrazek

Obrazek

2. Ob. ul. Armii Krajowej 28 i Armii Krajowej 20
Obszar: 63,75 ha (1865)
Właściciele: ? (1826) -> Gustav Rentel (1858, 1865) -> Carl Hauer (1884) -> Franz (?) Kurtz (1888) -> Franz (?) Weiss (1891) ->Karol (?) Jaschinski wspólnie z żoną z d. Weiss (1901) ->Emil Goertz (1913) -> Jan Jaszczerski (1930)
Uwagi: Dawny, dość okazały dworek przy AK nr 28 został wybudowany według karty ewidencji zabytku ok. 1880 r. W tym układzie był siedzibą właściciela ziemskiego Gustava Rentela, członka loży masońskiej "Augusta zur Unsterblichkeit" w Starogardzie Gdańskim, który znalazł się w tym czasie w gronie współzałożycieli tczewskiego klubu wolnomularskiego na ob. Westerplatte 3. Działkę z małym budynkiem na ob. ul. AK nr 20 kupił od Ortmannów. Był wieloletnim sołtysem/wójtem Suchostrzyg (Ortvorsteher). Po śmierci "farmazyna" jego majątek został rozparcelowany - ziemie przy Czatkowskiej trafiły później do cegielni Steffena, inne nabył już wtedy Emil Goertz, który o zakup dworku i pozostałych zabudowań pokusił się dopiero w 1913 r. Ostatnim przedwojennym właścicielem domu przy AK nr 28 był oberżysta Jan Jaszczerski. Jego zawód wskazywał na to, iż w budynku została umieszczona karczma. Być może właśnie dlatego powstał błąd w karcie ewidencji zabytku, że w czasach II RP funkcjonowała w tym obiekcie szkoła. Dla potrzeb szkolnych na Suchostrzygach była używana karczma, ale ta należąca wcześniej do Behrendta (ob. Traugutta 8) i nie było to w czasach II RP, lecz po II wojnie światowej. Tak czy inaczej, czyżby na Suchostrzygach były przed wojną wciąż aktywne dwie oberże?

Rentel_Lunau.jpg

3. Ob. ul. Armii Krajowej 33 oraz ul. Traugutta 2.
Obszar: ok. 100 ha (1826), ok. 125 ha (1858), 114,5 ha (1909), 124 ha (1912), 85 ha (1923, 1929).
Właściciele:
Haagen (1826) -> Kornelius Ortmann (ok. poł. XIX w.) -> Robert Ortmann (1855) -> wdowa Elisabeth Haagen (1858) -> Eduard Haagen (1870? i 1889) -> wdowa Johanna Haagen z d. Meseck, żona Eduarda (1911) -> Izydor Nathan (1918) -> Adolf Paczkowski (1924) -> Skarb Państwa (1946).
Uwagi: Początkowo, po rozpadzie folwarku szlacheckiego, rodzina Haagen posiadała największy majątek we wsi, ale do czasu, gdy rolnik Rundt połączył kilka gospodarstw w jedno i utworzył osadę Amalienhof. Jednak nawet w 1858 r. był to majątek znacznie większy od pozostałych "gburów", którzy mieli po 3 łany ziemi (ok. 54 ha). Przez pewien czas posiadłości Haagenów przejęli Ortmannowie, którzy mieli jeszcze odrębne gospodarstwo na Suchostrzygach, co było efektem zawartego związku małżeńskiego Korneliusa z jedną z córek Haagenów. W latach 50. Haagenowie znów przejęli kontrolę i tak pozostało prawie do końca I wojny światowej. Dodać należy, iż najstarszy zachowany dotąd budynek dawnych Suchostrzyg przy ul. Traugutta 2 (III ćw. XIX w.) był częścią majątku Haagenów, lecz został sprzedany już w poł. lat 70. XIX w. Później był m.in. w rękach właścicieli dworu po Gustavie Rentelu (Weissowie i Jaschinscy). Obecnie jest to już grożąca zawaleniem ruina...

Haagen-Jaschinski_Traugutta-2.jpg

W dzienniku "Die Presse" z 30.01.1918 (Jg. 36, Nr. 25 Zweites Blatt, s. 2) znajduje się wzmianka o sprzedaży 438 mórg z majątku handlarzowi bydłem i końmi, Izydorowi Nathanowi z Tczewa oraz 71 mórg na rzecz niemieckiej spółdzielni osadniczej:
Dirschau, 26. Januar. (Besitzwechsel.) Frau Johanna Hangen hat ihren in Lunau gelegenen Grundbesitz von 438 Morgen zum Preise von 525 000 Mark mit allem Inventar und Gebäuden an den Vieh- und Pferdehändler Isidor Nathan in Dirschau verkauft. 71 Morgen davon hat die Deutsche Siedelungsgenoffenschast Dirschau für ihre Zwecke erworben.
Tak gwoli ścisłości, to ten sam Izydor Nathan, dla którego w latach 1912/13 wybudowano willę przy ob. ul. Gdańskiej 14, o czym była mowa tu: viewtopic.php?f=127&t=444&start=40#p64965 i tu: viewtopic.php?f=127&t=444&start=40#p65535. Warto też dodać, że w ślad za I. Nathanem zawsze pojawia się nazwisko Paczkowski. Dom na Gdańskiej kupił od Nathana jeden z Paczkowskich, a na pocz. lat 20. majątek na Suchostrzygach. Nota bene w księdze gospodarstw rolnych z 1923 r. ktoś omyłkowo "zmiksował" imię Nathana z nazwiskiem Paczkowski - zamiast Adolfa jest tam Izydor, co jest błędem. W każdym razie dom Paczkowskiego naprzeciw SP nr 8 to właśnie dawny dworek rodziny Haagen, czemu poświęcony jest odrębny wątek na forum: viewtopic.php?t=298.

Obrazek

Spadkobiercy Adolfa Paczkowskiego - małżeństwo Ewa i Ordon Zyskowscy z Gdańska - podejmowali blisko 20 lat temu próbę odzyskania majątku, lecz chyba nic z tego nie wyszło. Zachował się nawet artykuł na portalu Naszemiasto.pl. Zięć Adolfa, Ordon, nie miał jednak racji, twierdząc, że teren pod budowę kościoła na ul. Jodłowej był własnością Paczkowskiego. Z dostępnych map katastralnych wynika, iż należał do właściciela cegielni, Alfreda Siega.

4. Ob. ul. Armii Krajowej 38
Obszar: 68,70 ha (1865)
Właściciele: ? (1826) -> Bernhard Robert Ortmann (1858) -> Albert Brandt (1883) i jego następcy (folwark Malinowo) -> ?
Uwagi: Na ten moment nie udało się ustalić, jak dokładnie wyglądała sprawa z zawiłościami majątkowymi rodzin Ortmann i Haagen. Pewne poszlaki mogłyby wskazywać na to, iż Ortmannowie mieli przez pewien czas albo równolegle 2 gospodarstwa na Suchostrzygach, albo po tym jak Haagenowie odzyskali w latach 50. XIX w. swój majątek na ob. Armii Krajowej 33, nabyli inne gospodarstwo. W każdym razie w latach 1883/84 posiadłości Ortmannów zostały prawie w całości włączone do folwarku Malinowo przez Alberta Brandta, dzięki czemu jego majątek powiększył się do 225 ha. Jedynie niewielki obiekt na terenie ob. Armii Krajowej 20 został sprzedany w 1870 r. Gustavowi Rentelowi, o czym była mowa powyżej. Nie jest też jasne w świetle dostępnych mi źródeł, czy dom przy ob. Armii Krajowej 38 był częścią Amalienhof do końca II wojny światowej, czy też został wcześniej wyodrębniony i nabył go ktoś inny. Karta ewidencji zabytku datuje jego powstanie na 1870 r. i nazywa Domem Piekarza - dowiadujemy się z niej, że w tylnym skrzydle budynku mieściła się piekarnia. Jakiś czas temu elewacja obiektu została zmodernizowana - obecnie mieści się tam m.in. sklep mięsny i lombard. Swoją drogą ciekawe, czy żyjący dziś w Tczewie Ortmannowie są potomkami dawnych ziemian z Suchostrzyg?

Ortmann_Lunau.jpg

Do kogo później należały ziemie Wilhelma Schultza, wymienionego w księdze adresowej z 1858 r., nie udało się w świetle dostępnych źródeł ustalić. Niewykluczone, że były to parcele, które rodzina Haagen sprzedała Weissom i Jaschinskim; albo ziemie Jana Rogowskiego, przyłączone do Malinowa a później do Piotrowa. Odpowiedź prawdopodobnie znajduje się w starych księgach gruntowych Suchostrzyg.
Za ten post autor Wałasz otrzymał podziękowania (total 3):
mirza3 (7 sie 2020, o 14:27) • LukaszB (8 sie 2020, o 08:15) • zielu (10 sie 2020, o 10:44)
Ocena: 37.5%

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Suchostrzygi

#80

Post autor: Wałasz »

Oprócz wymienionych wcześniej budynków należących do dawnych majątków ziemskich warto zwrócić uwagę jeszcze na dwa pozostałe:

A. Ob. ul. Armii Krajowej 23 - domek jednorodzinny, który według karty zabytku został wybudowany w latach 1910-1920. Zacząć należy od tego, że powstał z pewnością przed 1910 r., gdyż jest widoczny na mapie Miłobądza i okolic z 1909 r.. Charakterystycznym elementem budynku jest stara syrena alarmowa na dachu. Nie oznacza bynajmniej, że był on siedzibą ochotniczej straży pożarnej - kroniki historyczne milczą w kwestii OSP na Suchostrzygach. Numer starej księgi gruntowej wskazuje na to, iż nieruchomość stanowiła część majątku wdowy Haagen, a później Adolfa Paczkowskiego, ale wynajmowana była na potrzeby lokalnej administracji. Mieścił się tam posterunek policji państwowej (nr tel. 1 99), następnie w połowie lat 30. udostępniono dom nowo wybranemu sołtysowi - Antoniemu Brelińskiemu (1883-1962). Przed nim, od pocz. lat 20. funkcję tą pełnił przez kilkanaście lat Wojciech Gliński. Breliński był znanym działaczem lokalnym, m.in. sekretarzem sekretarzem Związku Strzeleckiego, który 16 grudnia 1933 r. powstał na Suchostrzygach. W prasie międzywojennej znalazłem ciekawe notki prasowe dotyczące wydarzeń z jego udziałem: w "Dniu Bydgoskim" z 31.12.1933 r. (s. 14) oraz w "Dzienniku Bydgoskim" z 27.06.1936 r. (s. 4):

Suchostrzygi-notki.jpg

Warto jeszcze dodać, że po wkroczeniu nazistów do Tczewa sołtys został wywieziony do obozu koncentracyjnego, a w budynku ulokowano Schutzpolizei. Breliński przeżył wojnę i po powrocie znów zamieszkał z rodziną w tym domu, ponownie obejmując urząd sołtysa Suchostrzyg. Nieruchomość w tym czasie stała się własnością Skarbu Państwa, który przejął cały majątek Paczkowskiego. Dopiero jednak we wrześniu 1980 r. obiekt przy ówczesnej Rutkowskiego 9 (później nr 23) został wykupiony od Skarbu Państwa przez wnuczkę Antoniego Brelińskiego i jej męża.

B. Ob. ul. Armii Krajowej 52 - budynek ten leży w sąsiedztwie dawnej karczmy Behrendta (zarazem naprzeciw wspomnianego domu sołtysa) i zastanawia mnie to, czy przypadkiem nie był z nią wcześniej powiązany. Nie dysponuję żadnymi źródłami dla tego obiektu, poza kartą ewidencji zabytku i poniższą pocztówką, publikowaną już tu wcześniej:

Obrazek

Dworek został wybudowany w IV. ćw. XIX w. Przybudówki z prawej strony obecnie już nie ma - mieścił się tam niegdyś gościniec "Zum Deustchen Kaiser" (Pod Niemieckim Cesarzem), natomiast główny budynek był sklepem kolonialnym. Bardzo często restauracje, karczmy, gościńce i składy kolonialne stanowiły częścią tego samego przedsiębiorstwa, zwłaszcza jeśli znajdowały się blisko siebie. Czy było tak i w tym przypadku? Na pocztówce widoczne niewyraźnie imię Gustav i nazwisko Hennig lub Hartwig. W książce adresowej z 1906 r. jest podany Behrendt jako właściciel gościńca na Suchostrzygach, więc mógł to być teren związany z jego karczmą. Rodzina Behrendtów obecna była w Lunau co najmniej od końca XVIII w. i dysponowała również majątkiem ziemskim. Niestety, ich oberża, która - o czym była już wcześniej mowa - miała siedzibę na Traugutta 8, gdzie jest teraz sklep monopolowy, nie przetrwała do czasów dzisiejszych. W książce adresowej z 1941 r. nazwisko Behrendt pojawia się przy hotelu na Dworcowej 10 w Tczewie, natomiast na Suchostrzygach jest wymieniony Fritz Gabski jako właściciel restauracji. Nie wiadomo jednak, czy chodzi o obiekty na rogu Armii Krajowej - Traugutta, związane przedtem z Behrendtem, czy o "porentelowski" dworek na Armii Krajowej 28, który w czasach II RP miał oberżysta Jaszczerski (por. viewtopic.php?f=126&t=622&start=70#p65555).

AK_nr 23&52.jpg

Warto dodać jeszcze tytułem podsumowania, że granica południowa między Suchostrzygami (wraz z Malinowem) a Prątnicą biegła mniej więcej po linii obecnej Alei Kociewskiej oraz na poziomie wylotu ulicy kpt. Stankiewicza. Po stronie wschodniej Suchostrzygi obejmowały teren Malinowa wraz z cegielnią Gustava Steffena (ob. Urząd Celny - por. viewtopic.php?f=28&t=285&start=100#p65279). Ulice Czatkowska i Skarszewska (ob. Jagiellońska) wyznaczały z kolei granicę wsi z ówczesnym Tczewem. Od północy teren gminy miejskiej i wiejskiej Tczew wytycza rzeczka Motława. A oto podsumowanie rozmieszczenia najważniejszych punktów dawnych Suchostrzyg na mapie:

Mapa-Suchostrzygi_1 poł. XX w_adresy.jpg

W tym układzie podlinkowana we wcześniejszym poście pocztówka "Amalienhof-Lunau" (por. viewtopic.php?f=126&t=622&start=70#p65553) pochodzi prawdopodobnie z 1. lub 2. dekady XX w., kiedy nie doszło jeszcze do zmiany biegu Kanału Młyńskiego, co widać na pierwszym ujęciu z góry (por. viewtopic.php?p=5136#p5136). Na chwilę obecną widziałbym to tak:

A. Ujęcie górne - widok (od strony skrzyżowania ob. ul. Malinowskiej z Aleją Solidarności) na zabudowania dworsko-folwarczne Malinowo (ob. Aleja Solidarności 11, 13 i 19), aktualnie zajmowanych w większości przez obiekty hotelu "Carina" i przedszkole (dawny bar "Felix").
B. Ujęcie środkowe - widok od strony w pobliżu skrzyżowania ob. Żwirki i Jagiełły, od lewej kolejno tereny późniejszego Manhattanu, a w głębi nieistniejące zabudowania przy skrzyżowaniu Żwirki z Armii Krajowej, dalej na prawo kolejno: szkoła a naprzeciw dwór Haagenów (dom Paczkowskiego przy ob. Armii Krajowej 33), obiekty należące do pobliskiego Piotrowa (Armii Krajowej 21), majątek Emila Goertza (Armii Krajowej 19), w tym cegielnia (komin), a na prawo widok na folwark Malinowo (Aleja Solidarności). Widoczne zadrzewienia mogą być przy przyszłej ulicy Żwirki. Niestety, napis Allegro zamazał napis pierwotny, ale chyba jest tam "Emil Goertz Ziegelei" lub coś w tym stylu.
C. Ujęcie dolne - widok na drugą cegielnię - Malinowo (Gustav Steffen) przy ul. Czatkowskiej (ob. teren urzędu celnego przy Czatkowskiej 6), w tle zadrzewienia na wale.
Za ten post autor Wałasz otrzymał podziękowania (total 3):
zielu (10 sie 2020, o 10:46) • mirza3 (22 sie 2020, o 17:53) • nadbrzeże3a (6 sty 2023, o 08:53)
Ocena: 37.5%
ODPOWIEDZ