Zmiana granic miasta

Regulamin forum
1. Treści i załączniki umieszczane w postach mogą być użyte w działalności Dawnego Tczewa przy zachowaniu dbałości o dane wrażliwe.

mzk
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 389
Rejestracja: 21 lut 2011, o 15:14
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 76 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#11

Post autor: mzk »

Pełna odpowiedź o Czatkowach "za chwile". Ale trop już teraz. Gromada Czatkowy (wraz z osiedlem Lądy) została w 1954 r. wyłączona z powiatu tczewskiego (ziemskiego) i włączona do powiatu miejskiego Tczew w 1954 r. CDN
Awatar użytkownika

Michał
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 395
Rejestracja: 4 lut 2011, o 15:33
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 19 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#12

Post autor: Michał »

W maju 1946 roku, na podstawie obwieszczenia o okręgach głosowań w referendum, wiemy, że Tczewskie Łąki należą do miasta Tczew zaś gromady: Suchostrzygi, Bałdowo, Czatkowy, Malenin, Miłobądz, Mieścin, Dąbrówka, Lubiszewo, Rukosin, Rokitki i Śliwiny, wchodzą w skład gminy Tczew-wieś.
Awatar użytkownika

Cez
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 490
Rejestracja: 8 sie 2012, o 21:11
Lokalizacja: Tczew Suchostrzygi
Podziękował;: 23 razy
Otrzymał podziękowań: 95 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#13

Post autor: Cez »

Rokitki mają szansę stać się częścią Tczewa

Polecam mojego telewizyjnego newsa na ten temat:

Mam nadzieję, że w ciągu najbliższych lat moje marzenie (właściwie marzenie od zawsze, od dzieciństwa) zrealizuje się - że Tczew powiększy swoje granice :) Jest to absolutnie nieuniknione - jeśli nie w ciągu najbliższych 5 lat, to na pewno w ciągu maksymalnie 20.

Rokitki to bardzo dobry kierunek, choć uważam, że jak już ratusz zacznie uruchamiać niełatwą procedurę poszerzenia granic, to powinien włączyć do miasta perspektywicznie jak najwięcej - nie tylko Rokitki, ale i Bałdowo, Czarlin oraz Śliwiny. Zajączkowo raczej odpada, bo jak powstanie tam suchy port, to gmina za żadne skarby tego nie odda. Chyba że... kiedyś cała gmina wiejska zostałaby włączona do miasta :) To byłoby możliwe, ale myślę, że za jakieś 100 lat.

A największym moim marzeniem związanym z rozwojem Tczewa jest włączenie Lisewa znajdującego się po drugiej stronie Wisły. Wójt żartobliwie podsuwa ten pomysł prezydentowi Tczewa, ale ja chciałbym, aby to kiedyś nastąpiło całkiem serio.

Przy okazji tematu powiększenia Tczewa chciałbym uporządkować informacje o wcześniejszych zmianach granic administracyjnych. W postach poprzedników pojawiały się pewne pytania, luki, ale i wskazówki. Na podstawie map, których tu chyba jeszcze nie było, udało mi się odtworzyć coś takiego:

ZMIANY GRANIC TCZEWA W XX WIEKU


Do 1908 roku Tczew miał dziwaczny kształt: widać to na załączonej mapce na samym końcu pracy o gęstości zaludnienia autorstwa W. Poerschke - "Die Volksdichte im Kreise Dirschau": https://ia801302.us.archive.org/6/items ... 00poer.pdf
Die Volksdichte im Kreise Dirschau_1910_a.jpg
Publikacja jest z 1910 roku, ale nie uwzględnia jeszcze w granicach Tczewa wsi Czyżykowy, które dołączyły do miasta w 1908 roku. W owym 1908 roku w granicach Tczewa nie było Suchostrzyg ani Czatków ani Czyżykowa, ale były za to Tczewskie Łąki. Sprawiło to, że Tczew miał dziwaczny kształt z taką jakby wypustką w kierunku północnym. Tczewskie Łąki były w granicach Tczewa od XIII wieku. Na tej mapce pomiędzy Suchostrzygami i Tczewem widzimy podłużny pasek bez podpisu – to z pewnością majątek Prątnica. Kształt granic z początku XX wieku jest właściwie taki sam, jak na mapie dóbr ziemskich w "Historii Tczewa", które obejmują okres od XIV do XVIII wieku.
Dobra ziemskie.jpg

1 kwietnia 1908 roku do miasta przyłączono gromadę Czyżykowy. Obecnie osiedle nazywamy Czyżykowo, choć wieś zwała się Czyżykowy.

1 kwietnia 1914 roku do miasta przyłączono Prątnicę
. Na mapie z okresu międzywojennego z ok. 1930 roku widzimy ponownie dziwaczny kształt Tczewa, ale już z włączonym do miasta Czyżykowem, a także Prątnicą. Takie granice Tczewa prawdopodobnie obowiązywały do 1952 roku.
1930.jpg

1 lipca 1952 roku z powiatu tczewskiego wydzielono tczewski powiat grodzki, w skład którego weszło miasto Tczew i gromada Suchostrzygi (link do rozporządzenia Rady Ministrów >> http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDe ... 9520190118). Wszelkie publikacje o historii tczewskich osiedli informują, że osiedle Suchostrzygi zostało włączone do miasta właśnie w 1952 roku. Formalnie tak jednak nie było – co prawda Suchostrzygi stanowiły razem z miastem Tczew powiat grodzki, ale formalnie wieś ta nie była w granicach administracyjnych miasta jeszcze przez 20 lat.

W 1954 roku do tczewskiego powiatu grodzkiego włączono gromadę Czatkowy oraz Lądy. Tak kilka lat temu napisał mzk, choć nie opublikował obiecanego źródła ;) viewtopic.php?f=22&t=1562&start=10#p58461. Zasięg tych gromad można zobaczyć na niemieckiej mapce z 1910 roku. Czatkowy to po niemiecku Czattkau, a Lądy to Wiesenau.
Die Volksdichte im Kreise Dirschau_1910_a.jpg
To że w 1954 roku Czatkowy oraz Lądy znalazły się w granicach powiatu grodzkiego nie oznacza jednak, że stały się częścią miasta. Prawdopodobnie było tak, że powiat grodzki składał się od 1954 roku z miasta Tczew oraz trzech gromad/sołectw: Suchostrzygi, Czatkowy i Lądy. Granice ówczesnego powiatu grodzkiego widzimy na tej mapie >> viewtopic.php?p=52307#p52307. Z tego okresu pochodzi też niezwykła poniższa mapa Tczewa, której na forum DT jeszcze nikt nie zamieszczał. Widać na niej granice nie miasta, a powiatu grodzkiego, które kierują się na północ, obejmują Tczewskie Łąki i Czatkowy.
Lata 50-te.jpg

31 grudnia 1972 roku z miasta Tczew wydzielono Tczewskie Łąki, ale w zamian przyłączono wieś Suchostrzygi (gdzie lada moment zaczęły powstawać blokowiska – już na administracyjnym terenie miasta). Dzięki temu granice Tczewa zaczęły być zwarte, bez tej północnej wypustki. Tczewskie Łąki trafiły do nowo powstałej gminy wiejskiej Tczew, w której znalazły się też dawne składowe powiatu grodzkiego: Czatkowy i Lądy. W wyniku zmian granic do Tczewa została przyłączona część węzła kolejowego w Zajączkowie. Zasięg terenów Tczewskich Łąk wydzielonych z Tczewa widać dobrze na mapce zamieszczonej w prezentacji „Poznajemy tajemnice Tczewa” z 2014 roku autorstwa Michała K. (to nasz forumowicz? ;) )
Tczewskie Łąki.jpg
Btw, to bardzo ciekawie przygotowana prezentacja, dopiero dziś na nią trafiłem. Całą prezentację można znaleźć tu >>
Ostatnio zmieniony 15 sie 2019, o 18:42 przez Cez, łącznie zmieniany 2 razy.
Za ten post autor Cez otrzymał podziękowania (total 3):
mirza3 (15 sie 2019, o 21:48) • Wałasz (16 sie 2019, o 19:05) • LukaszB (17 sie 2019, o 14:09)
Ocena: 37.5%
Awatar użytkownika

Cez
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 490
Rejestracja: 8 sie 2012, o 21:11
Lokalizacja: Tczew Suchostrzygi
Podziękował;: 23 razy
Otrzymał podziękowań: 95 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#14

Post autor: Cez »

Na koniec bonus - na podstawie powyższych ustaleń nałożyłem na współczesne zdjęcia satelitarne dawne granice. W przypadku granic sprzed 1908 roku niektóre fragmenty zaznaczyłem przerywanymi liniami, bo nie mam pojęcia jak przebiegała np. granica między Starym Miastem a Czyżykowem. Granicę obejmującą Tczewskie Łąki łatwo było odtworzyć, bo okazuje się, że do dziś zachował się układ granic poszczególnych pól uprawnych sięgający średniowiecza.

Tczew_Google_2019.jpg
file.jpg
Za ten post autor Cez otrzymał podziękowanie:
LukaszB (25 sie 2019, o 10:22)
Ocena: 12.5%
Awatar użytkownika

Cez
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 490
Rejestracja: 8 sie 2012, o 21:11
Lokalizacja: Tczew Suchostrzygi
Podziękował;: 23 razy
Otrzymał podziękowań: 95 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#15

Post autor: Cez »

W książce "Historia tczewskich Górek" autorstwa Tomasza i Piotra Kajzerów znajduje się mapka z granicami Tczewa obowiązującymi w latach 1914-1972. Mapa jest z 1932 roku i pochodzi ze zbiorów Archiwum Państwowego w Bydgoszczy.

Tczew-wieś ekhm... ;)
Załączniki
1932_granice miasta.JPG

mzk
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 389
Rejestracja: 21 lut 2011, o 15:14
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 76 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#16

Post autor: mzk »

Wałasz pisze: 2 maja 2022, o 15:16 To jest wszystko problematyczne o tyle, że takie jednostki jak Górki, Piotrowo, Działki Staszica i przynajmniej część Tczewskich Łąk od czasów księcia Sambora stanowiły grunty i łąki choć nie wchodzące w skład miasta Tczewa bezpośrednio, to z nim ściśle związane. Trudno mi na ten moment powiedzieć, kiedy uznano powyższe za pełną i integralną część Tczewa jako obszaru miejskiego, ale stało się to jeszcze pod zaborem pruskim (przynajmniej część z nich). Górki i Piotrowo dlatego zostały ominięte przy parcelacji w czasach II RP, ponieważ były traktowane jako część obszaru miejskiego. Tym bardziej nie jest zrozumiała decyzja władz PRL o wyłączeniu niektórych jednostek z Tczew-miasto.
Warto zwrócić uwagę, że praktycznie wszystkie wymienione gromady powiatu miejskiego Tczew miały charakter (za wyjątkiem działek Staszica) stricte rolniczy. Tczew-miasto już nie, może poza Czyżykowem i to ostatnie też jest zastanawiające, dlaczego wieś włączoną w 1908 r. potraktowano jako ścisłą część Tczew-miasto, a Górki czy Piotrowo, które były związane z Tczewem od stuleci, jako odrębne gromady, choć w czasach II RP były częścią miasta i stare księgi wieczyste dla nich były oznaczone jako miasto Tczew.
Wracając do Suchostrzyg - na pewno ten proces integracyjny nie mógł przebiegać z dnia na dzień i stąd pewnie te wspomniane różnice w numeracjach, nie wspominając o opisach map i dokumentów. Zerknąłem na arkuszy pruskich map katastralnych z końca XIX w. i tam np. teren ob. Wojska Polskiego koło dawnej karczmy też jest oznaczony z jednej strony: "von Schoeneck", a z drugiej "nach Dirschau". A przecież jest to obszar objęty Grundbuch Stadt Dirschau. Za to Czyżykowo nawet po włączeniu do Tczewa przez długi czas miało swoje odrębne księgi Grundbuch Zeisgendorf.
Do rozważenia i sprawdzenia kwestia, czy przypadkiem wspomniane opisy/wzmianki dot. Suchostrzyg z lat 50., mogące świadczyć o odrębności, są po prostu skrótami myślowymi, uproszczeniami lub wprowadzającymi w błąd przeinaczeniami, zwłaszcza że mieliśmy do czynienia z bytem, który łączony był z Tczewem, co wymagało czasu. Przykład znanego mi błędu w dokumencie wczesnego PRL to plan podziału majątku Herberta Goertza, który "od zawsze" związany był z Czyżykowem a z Górkami nic wspólnego nie miał. A urzędnik oznaczył go jako "Górki II". Nie zdziwiłbym się, gdyby na Suchostrzygach popełniono podobne gafy.
Chociaż z drugiej strony trafiłem właśnie na post kolegi Ceza: viewtopic.php?t=1562&start=10#p65020 Odsyłam do niego - kluczowy cytat to:
31 grudnia 1972 roku z miasta Tczew wydzielono Tczewskie Łąki, ale w zamian przyłączono wieś Suchostrzygi
Trzeba byłoby znaleźć akt prawny, na podstawie którego tak się stało i czy wtedy też pozostałe jednostki (Górki, Piotrowo i inne) też stały się częścią obszaru miejskiego?
Przejrzałem chyba całą dokumentację partyjno-samorządowo-gospodarczo-polityczną dot. Powiatu tczewskiego dla lat 1945-1956/7 i mogę powiedzieć, że od 1945 r. Piotrowo i Górki nie są postrzegane przez władze jako cześć miasta Tczew. Nawet gdy przyjeżdża słynna komisja w 1948 r. z Ministerstwa Administracji, by rozsadzić spór, czy Tczew jest miastem wydzielonym (jak przed wojną), to te dwa tereny (jak i Suchostrzygi) nie są rozważane jako części miasta. A musze przyznać, że komisja z Warszawy wówczas była doskonale przygotowana do inspekcji.
A „zamieszanie” wynikało z tego, że kadry miejskie po 1952 r. nie rozróżniały granic powiatu miejskiego od samego miasta. Tutaj za najbardziej wiarygodny uważam dokument z Ministerstwa Skupu. Dlaczego? Gdyż dotyczył kwestii finansowych, rozliczeń za podatki. Zwykle to bardzo skrupulatna dokumentacja. I jeszcze…miasto nie protestowało, dalej nazywając w sen dokumentacji Suchostrzygi i inne tereny „dzielnicami”. Najzabawniej do tego podeszły miejskie sprawy oświatowe, które napisały, że planują otworzyć nową placówkę w „dzielnicy Tczew-Łąki”…”oddalonej od miasta o 3 km”.

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#17

Post autor: Wałasz »

W tym wszystkim zastanawia mnie, kim byli powojenni urzędnicy szczebla miejskiego i powiatowego - czy mieli jakikolwiek staż w przedwojennej administracji tczewskiej, czy to ludzie napływowi, nie orientujący się zupełnie w realiach miasta i majątków ziemskich. Urzędnikom z czasów II RP z pewnością znane były opracowania S. Mantheya dotyczące gospodarstw rolnych powyżej 50 ha. Do miasta Tczew zaliczono majątki ziemskie: Górki, Piotrowo, Tczewskie Pole, Czyżykowo czy dobra przy ul. Czatkowskiej (między Abisynią a Tczewskimi Łąkami). W ostatnich dekadach zaboru pruskiego było podobnie. Wcześniej, w 1858 r., jako tczewskie traktowano posiadłości związane z "Dirschauerfeld", "Georgenthal" i "Peterhof", ale np. "Nonnenmorgen" (przychodnia, dom dziecka i targowisko na Wojska Polskiego) czy "Dirschauer Muehle" (wiatrak k. starego dworca i dawny młyn wodny przy Zamayte) jako osady odrębne od miasta, podległe pod urząd domenalny w Subkowach.
Chyba że takie a nie inne stanowisko władz po 1945 r. wynika z błędnego zrównania Suchostrzyg z pozostałymi domenami i tak doszło do opatrznego wyłączenia ich wszystkich z obszaru miejskiego mocą dekretu PKWN. Wspomniane domeny należały do Tczewa przed wojną, a Suchostrzygi włączono po wrześniu 1939 r.
Jeszcze co do oddzielenia Tczewskich Łąk i przyłączenia Suchostrzyg w grudniu 1972 r. - może coś więcej na temat kwestii prawnych będzie wiedział dr Michał Kargul: https://www.dawnytczew.pl/pl/51-aktualn ... h-lak.html

mzk
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 389
Rejestracja: 21 lut 2011, o 15:14
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 76 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#18

Post autor: mzk »

To skomplikowana sprawa. Zaraz po wojnie w tczewskich urzędach mamy bardzo wielu przedwojennych urzędników z samego Tczewa, jak i ludzi z takim doświadczeniem z innych części Polski.
Czy błędne? Nie ferował bym takich wyroków. Trwająca w latach 1945-1948 dyskusja o granicach i statusie Tczewa była bardzo dogłębna. Obie strony dobrze się do niej przygotowały…ale żadna nie spierała się o to, czy wspomniane tereny wchodziły w skład gminy miejskiej (dyskusja skupiała się nad kwestia wydzielenia miasta z powiatu). Gdyby ich przynależność tych ziem była taka oczywista, to proszę mi uwierzyć, że Ppor. Stefan Cisłak wraz z grupka przedwojennych urzędników pierwsi by je pojechali przyłączać….oczywiście ze względu na kwestie podatków i aprowizację dla samego miasta, która musiała przejść przez powiat. Te tereny od 1945 r. są oczywiście bliżej związane z miastem, ale nie wchodzą w skład jego granic. Proszę mi uwierzyć, że akurat w tej sprawie tutaj powodem nie była niekompetencja naszych urzędników. Pokazała to m.in. dyskusja i postulaty Jana Krassowskiego o wydzielenie Gniewa z powiatu na wzór przedwojenny. Proszę mi uwierzyć, że urzędnicy byli doskonale zorientowani w stanie przed 1939 r.

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#19

Post autor: Wałasz »

Niestety na obecny moment temat ponad moje siły i możliwości "badawcze". :frowning2:
W świetle ksiąg wieczystych, matrykuł gruntu i map katastralnych granice miasta Tczewa wydają się być teoretycznie jasne co najmniej od XIX w. Sprawa ta wymagałaby zatem głębszego rozpoznania stricte pod kątem podziałów administracyjnych: nie tylko lat 1945-75, ale również wcześniejszych, tj. zarówno II RP, jak i zabór pruski. Być może dawne dylematy zostały rozstrzygnięte ostatecznie później, po wojnie. Na pewno interesujące nas domeny "za Prusaka" nie były częścią żadnego wiejskiego Amtsbezirk tylko należały do Dirschau Stadt. Poza Suchostrzygami oczywiście, które wchodziły w skład Amtsbezirk Liebenhof, także w "epoce" powiatu starogardzkiego: http://www.territorial.de/dawp/prstargd/liebenhf.htm

W przypadku Czyżykowa i Prątnicy była cała procedura urzędowa formalnego włączenia tych wsi do miasta Tczewa i w jego granice. Natomiast tereny bractwa gburskiego (Górki, Tczewskie Pole, Piotrowo), Nonnenmorgen i łąki (Abisynia i obrzeża), od dawien dawna zależne od miasta, być może takiej procedury wcześniej nie przeszły (kwestia do zbadania). I stąd ten późniejszy zamęt i wątpliwości.
Taka ciekawostka - jak popatrzymy na plany miasta z 1904, 1931 i 1939 r., to w najstarszym nie ma ani zabudowań Górki ani Piotrowa, w kolejnych dwóch Piotrowo jest, ale obiekty Górek są tylko w 1939 r.: https://www.dawnytczew.pl/pl/mapy.html
Konkluzja - czyżbyśmy mieli przez długi czas do czynienia z czymś w rodzaju "jednostek osadniczych pośrednich" - domena/dzielnica związana z miastem, ale nie będąca w jego faktycznych granicach?

mzk
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 389
Rejestracja: 21 lut 2011, o 15:14
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 76 razy
Kontakt:

Re: Zmiana granic miasta

#20

Post autor: mzk »

Gdybym miał "na szybko" postawić hipotezę, to właśnie, że te tereny były traktowane zaraz po wojnie (do 1952 r.) jako "jednostki pomocnicze" miasta. Gdy spojrzymy na najwcześniejszą powojenną dokumentacją - tę wydaną przez władze administracyjne i polityczne, to Górki tam konsekwentnie pojawiają się jako "majątek Górki". Z jednej strony władze miejskie rozwijają nad nimi opiekę - szeroko rozumianą - z drugiej jednak cały czas zaznacza się na jej odrębność - np. wskazując w dokumentach na przejazd "z Tczewa do maj. Górki". W 1947 r. Komisariat Miejski MO w sprawozdaniu do Komendy Powiatowej MO wskazuje, że poza miastem Tczew obejmują "ochroną" również m.in. "gromadę Górki".
Co ciekawe, Suchostrzygi właściwie nie pojawiają się w pierwszych latach po wojnie w dokumentacji miejskiej....bo to oddzielny organizm.
Zmiana następuje po 1952r., kiedy urzędnicy traktują granice powiatu miejskiego z granicami miasta. Co jednak, jak pokazują dokumenty jednostek zwierzchnich, nie jest jednoznaczne.
ODPOWIEDZ