Synagoga i tczewscy Żydzi

Regulamin forum
1. Treści i załączniki umieszczane w postach mogą być użyte w działalności Dawnego Tczewa przy zachowaniu dbałości o dane wrażliwe.
Awatar użytkownika

Autor Tematu
LukaszB
Burmistrz
Burmistrz
Reakcje:
Posty: 7995
Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 683 razy
Otrzymał podziękowań: 562 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#61

Post autor: LukaszB »

Ulotka informująca o wyborach podaje obszar obwodu głosowania, a w nim znajdujemy informacje o domu przy cmentarzu żydowskim pod Bałdowem.
Obrazek
Za ten post autor LukaszB otrzymał podziękowanie:
Wałasz (10 maja 2020, o 08:33)
Ocena: 12.5%
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II
Awatar użytkownika

Autor Tematu
LukaszB
Burmistrz
Burmistrz
Reakcje:
Posty: 7995
Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 683 razy
Otrzymał podziękowań: 562 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#62

Post autor: LukaszB »

W książce "Historia żydów w Pile" natrafiłem na ciekawą historię. Zgodnie ze spisem pilskich Żydów w mieście mieszkał urodzony w Tczewie Max. Schachian (ur. 22 października 1876). Wg. spisu ludności mieszkał przy ul. Zeughausstrasse 6. Opuścił Piłę zaraz po spisie dzięki czemu uniknął masowych aresztowań w czasie akcji z 21 lutego 1940 roku. Niepotwierdzone dane wskazują, że mógł uciec do .... Szanghaju w 1939 roku. Żadne dalsze informacje na temat jego pochodzenia i jego powojennego losu nie mogą zostać potwierdzone.
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II

nadbrzeże3a
Przybysz
Przybysz
Reakcje:
Posty: 18
Rejestracja: 11 paź 2015, o 07:20
Podziękował;: 13 razy
Otrzymał podziękowań: 24 razy
Kontakt:

Żydzi tczewscy w Berlinie

#63

Post autor: nadbrzeże3a »

Będąc w Berlinie na cmentarzu przy Schönhauser Allee znalazłam nagrobek Leiser Lazarusa urodzonego 05.02.1819 roku w Tczewie, zmarłego 06.02.1906 roku i pogrzebanego w Berlinie. Był on synem Arona Lazarusa (żonaty trzy razy) i Serenze Lazarus. Żoną Leiser była Rozalia z domu Abraham. Urodzona była 05.08.1819 roku w Pniewy pow. Szamotuły, zmarła 04.07.1880 roku w Berlinie. Dzieci ich Adolf, Cecylia i Siegfried były już od 1844 roku rodzone w Berlinie.
Załączniki
Cmentarz Schönhauser Allee w berlinie. Nagrobek Lazarusa Leiser i Rozalii.
Cmentarz Schönhauser Allee w berlinie. Nagrobek Lazarusa Leiser i Rozalii.
Za ten post autor nadbrzeże3a otrzymał podziękowania (total 3):
LukaszB (24 wrz 2020, o 16:34) • mirza3 (4 paź 2020, o 17:05) • piozykow (5 sty 2023, o 18:18)
Ocena: 37.5%
Awatar użytkownika

Autor Tematu
LukaszB
Burmistrz
Burmistrz
Reakcje:
Posty: 7995
Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 683 razy
Otrzymał podziękowań: 562 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#64

Post autor: LukaszB »

Szanowni Państwo, przygotowuję artykuł zatytułowany "Śladami Żydów w przedwojennym województwie pomorskim", gdzie zajmuję się również powiatem tczewskim. Czy mogłaby Państwa poprosić o kilka informacji, jak miasto Tczew i powiat pamiętają o niewielkiej społeczności żydowskiej, która w II RP zamieszkiwała miasto. Interesują mnie zarówno oba cmentarze, jak i synagoga. Informacje, na ten temat są bardzo skromne. Z poważaniem dr hab. Monika Tomkiewicz, BBH IPN Warszawa.

Za ten post autor LukaszB otrzymał podziękowanie:
Wałasz (7 lut 2021, o 09:11)
Ocena: 12.5%
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#65

Post autor: Wałasz »

O społeczności się nie wypowiem, bo nie znam za dobrze tematu. Natomiast być może coś więcej uda się dowiedzieć odnośnie cmentarzy żydowskich na Czyżykowie, ale tu potrzeba czasu. Przykładowo w archiwum pomorskiego oddziału Narodowego Instytutu Dziedzictwa mają kartę cmentarza przy granicy z Bałdowem (KARTY CMENTARZY - NR 639 – TCZEW - CMENTARZ (D. ŻYDOWSKI) - 05.1986 - D. REKOWSKA - 18.08.1972).

Niestety, póki co instytucja jest zamknięta dla osób prywatnych. Może w przypadku takich organizacji jak IPN będzie łatwiej. Dodałbym jeszcze, że oficjalna data założenia wspomnianego cmentarza "Żydowska Górka" na 1835 jest wyłącznie umowna. Przyjęto identyczny rok jak dla utworzenia tczewskiej gminy mojżeszowej. Tymczasem z dostępnych map dawnej wsi Czyżykowo wynikałoby, że cmentarz ten istniał już w 1827 r. Założony został najprawdopodobniej po 1802 r., choć nie wiadomo dokładnie kiedy.

Oprócz tego do wyjaśnienia byłby jeszcze domniemany cmentarz w okolicy stadionu, o którym mowa w tym wątku. Dodam, że zarówno ulica Ceglarska jak i Kusocińskiego to teren dawnej wsi Czyżykowy, natomiast z tego, co słyszałem, to podczas budowy domów jednorodzinnych na ul. Kusocińskiego natrafiano na ludzkie kości, więc bardziej prawdopodobne, że tam był ten cmentarz wcześniej.
Za ten post autor Wałasz otrzymał podziękowanie:
LukaszB (9 lut 2021, o 16:14)
Ocena: 12.5%
Awatar użytkownika

Autor Tematu
LukaszB
Burmistrz
Burmistrz
Reakcje:
Posty: 7995
Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 683 razy
Otrzymał podziękowań: 562 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#66

Post autor: LukaszB »

Ciekawostka z prasy z roku 1863
1863 15 Juden in Jean Paul 3 Hermanmiestretz Tschechien Bielitz Dirschau.jpg
Tłumaczeni @be-good :hi

Dirschau, 22 marca. (Komunikat prywatny) Nowa historia Mortary. Około pięć lat temu miejscowa Żydówka urodziła nieślubnego chłopca i adoptowała go na religię żydowską według obrządku żydowskiego. Wkrótce potem pozwała miejscowego chrześcijanina o alimenty. Po rozpatrzeniu sprawy miejscowy sędzia wydał zarządzenie, że dziecko powinno zostać odebrane opiekunowi żydowskiemu i ochrzczone przez miejscowego proboszcza ewangelickiego. Ja, jako funkcjonariusz sekty, i matka dziecka protestowaliśmy przeciwko temu w Sądzie Apelacyjnym w Marienwerder i czekamy na dalszą decyzję.*)

Schoenfeld, Kantor.

Więcej o sprawie Mortary na którą powołuje się artykuł https://pl.wikipedia.org/wiki/Edgardo_Mortara
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II

Wałasz
Najemca
Najemca
Reakcje:
Posty: 271
Rejestracja: 15 lis 2012, o 08:51
Podziękował;: 249 razy
Otrzymał podziękowań: 322 razy
Kontakt:

Re: Synagoga i tczewscy Żydzi

#67

Post autor: Wałasz »

Kilka spraw po kolei:

1. Powyższy fragment prasy z jakiego czasopisma pochodzi?

2. Synagoga mogła być albo w konstrukcji ryglowej (szkielet drewniany i cegła czyli mur pruski) albo szachulcowej (szkielet drewniany i wypełniacz, np. glina ze słomą lub mieszanka cegły palone i tzw. paca/peca czyli cegły surowe). Na podstawie różnych pocztówek i panoramy dość łatwo ten budynek odtworzyć. Nie jest on szczególnie skomplikowany architektonicznie, zwłaszcza że ma zwykły dwuspadowy dach.

3. Post, który został podlinkowany poniżej, odwołuje się do wystawy Bertholda Hellingratha, jednakże podany tam odnośnik nie jest już dostępny. Czy można prosić o źródło tego powiększonego obrazka? Czy jest gdzieś tu na Forum zamieszczony?
LukaszB pisze: 10 sie 2015, o 08:51 Dzięki rysunkowi Bertholda Hellingratha http://www.dawnytczew.pl/forum/viewtopi ... 716#p56716 i wzrokowi BG mamy kolejny fragment synagogi :dance2
Obrazek
4. W moim poście z 7 lutego 2021 r. jest jednak błąd - sprawdziłem wersję mapy Czyżykowa z 1827 r. i wówczas nie był jeszcze zaznaczony na niej cmentarz "Żydowska Górka". Prawdopodobnie nastąpiło to zgodnie z pierwotnym przypuszczeniem ok. 1834 lub 1835 r., kiedy w mieście powstała synagoga, a grunty uprawne, pastwiska i łąki Tczewa oraz Czyżykowa zostały poddane procesowi komasacji gruntów w ramach którego wytyczono dla poszczególnych gospodarzy zupełnie nowe obszary dotychczasowych wąskich i długich pasów ziemi. Cmentarz żydowski znajdował się na terenie parceli majątku Zeisgendorf nr 3 i nie do końca jasny jest dla mnie jego status własnościowy. Wszystko wskazuje na to, że Żydzi go użytkowali, ale byli właścicielami tylko w połowie. Sytuacja ta zmieniła się wraz ze śmiercią Friedricha Augusta Schlesiera. Gmina mojżeszowa nabyła wtedy całość, ale żeby dokładnie sprawdzić konieczne będzie dojście do księgi wieczystej. Niestety, w inwentarzach sądowych, którymi dysponuję, nie ma akt gruntowych dla księgi gruntowej Czyżykowo Tom IV Karta 70, która dotyczyła tej nekropolii. Sama księga, jeśli nic się nie zmieniło, powinna być cały czas w archiwum tczewskiego Sądu Rejonowego.
I jeszcze dodam, że niestety w 1827 r. i starszych mapach nie zaznaczono cmentarza przy ul. Kusocińskiego, choć są relacje, że blisko skrzyżowania tej ulicy z Bałdowską ludzie odnajdywali resztki nagrobków.
ODPOWIEDZ