Gazownia kolejowa

[mirza3]

"Dworzec kolei żelaznej w Czczewie, chociaż ciemnością otoczony, uderzył nas pyszną swoja budową, dziwnie się w cieniu rysującą: jego ściany całe kryształowe jarzyły się od niezliczonych świateł gazowych, jak gdyby pałac czarnoksięski."

Jadwiga Łuszczewska (Deotyma) "Wycieczka do Gdańska"

To wrażenie jakie dworzec wywarł na Deotymie wynikało z półokrągłej, przeszklonej ściany, jaką zwrócona była ku Wiśle poczekalnia I/II klasy, posiadająca, tak jak i cały dworzec, gazowe oświetlenie wnętrza. Było to możliwe dzięki funkcjonowaniu dworcowej gazowni, która powstała według projektu dyrektora gazowni w Szczecinie Wilhelma Kornhardta i znajdowała się na północ od dworca, przy obecnej ulicy Za Dworcem.

gazownia na planie stacji z 1859 r.

gazownia.JPG (111.07 KiB) Przejrzano 2076 razy

gazownia na planie stacji z 1859 r.

gazownia.JPG (111.07 KiB) Przejrzano 2076 razy

[tab=30]e - magazyn węgla
[tab=30]f - zbiornik gazu
[tab=30]g - retortownia (budynek z piecem retortowym do gazyfikacji węgla)

Została uruchomiona latem 1857 r. i mogla wytwarzać ponad 75 000 m3 gazu rocznie. Pozwalało to na zasilanie "niezliczonych świateł gazowych" - w tym 420 palników wykorzystywanych do oświetlenia dworca i zwrotnic oraz 40 latarni na moście przez Wisłę. Produkowany gaz umożliwiał także zaopatrywanie dalszych 800 palników w powstałym dla potrzeb budowy kolei Królewskim Zakładzie Budowy Maszyn. Gazownia pracowała na potrzeby stacji do roku 1915, odkąd kolej zaczęła być zaopatrywana z gazowni miejskiej.
Budynki gazowni przy ul. Za Dworcem 9, z wyjątkiem "gazometru' - zbiornika na gaz, zachowały się do dnia dzisiejszego.

magazyn.jpg (289.62 KiB) Przejrzano 2076 razy

magazyn.jpg (289.62 KiB) Przejrzano 2076 razy

retortownia1.JPG (209.74 KiB) Przejrzano 2076 razy

retortownia1.JPG (209.74 KiB) Przejrzano 2076 razy

retortownia2.JPG (261.76 KiB) Przejrzano 2076 razy

retortownia2.JPG (261.76 KiB) Przejrzano 2076 razy

Obiekty wpisane są do ewidencji dóbr kultury w Tczewie pod numerem 832.

[LukaszB]

Czy to nie budynek dawnej gazowni po zniszczeniach wojennych?

[mirza3]

Widać, byli zdecydowanie lepiej zorganizowani, niż my obecnie

@mirza3, orientujesz się z czego wytwarzano gaz i jaką metodą?

Aby nie mieszać wątków, na pytanie @mieczyslaw 'a pozwolę sobie odpowiedzieć tutaj.
Surowcem do wytwarzania gazu w gazowni kolejowej był węgiel, którego magazyn mieścił się w obecnym budynku z nr 9 przy ul. Za Dworcem.
W znanych mi źródłach "z epoki" nie znalazłem nic o wykorzystywanej metodzie wytwarzania gazu. Karta ewidencji dóbr kultury wspomina o zastosowaniu tam pieców systemu Pinscha (raczej Pintscha).

[mieczyslaw]

Dzięki za wyjaśnienie @mirza3. Tak podejrzewałem. Zastanawiam się, czy przy okazji nie powstawała również benzyna, wszak podczas II WŚ Niemcy hitlerowskie wykorzystywały tę technologię do jej wytwarzania. Czy to tylko zbieżność surowca, jakim był węgiel.

[be-good]

Chętnie pomyłkę zwalę na mój nienajlepszy niemiecki, ale...
wydaje się, że do wytwarzania gazu używano angielskiego węgla z kopalni Leverson's Wallsend & Pelton
Mamy tu wiele danych technicznych i taryf, z których znaczenia zdaje sobie sprawę wąskie grono Forumowiczów ,Oni nam to wszystko objaśnią
Dla mnie, jako osoby mało technicznej, ciekawostką jest, że urządzenia gazowni były dokładnie takie same jak w gazowni na dworcu w kilkakrotnie większym od Tczewa Brunszwiku.

[mieczy]

Dzięki za wyjaśnienie @mirza3. Tak podejrzewałem. Zastanawiam się, czy przy okazji nie powstawała również benzyna, wszak podczas II WŚ Niemcy hitlerowskie wykorzystywały tę technologię do jej wytwarzania. Czy to tylko zbieżność surowca, jakim był węgiel.

W procesie wytwarzania gazu z węgla (gaz świetlny, lub jak kto woli - miejski) powstawał benzol - (do końca lat 30. XX wieku był ważnym dodatkiem do benzyny (lotniczej i samochodowej) - często wraz z alkoholem jako BAB (benzyna-alkohol-benzol popularne w Polsce w latach 30.) - gdyż wyraźnie podnosił jej liczbę oktanową. (Wikipedia), fenol - (najważniejsze zastosowania fenolu to produkcja żywic fenolowo-formaldehydowych (np. bakelitu), leków (np. kwasu acetylosalicylowego), detergentów, herbicydów, fungicydów i barwników. Sam fenol był używany w roztworze wodnym jako środek bakteriobójczy - LIZOL.(Wikipedia)

W przeszłości gaz koksowniczy był stosowany w przedsiębiorstwach oraz w gospodarstwach domowych. Wytwarzany był zwykle lokalnie i nazywany gazem miejskim.[potrzebne źródło] Był rozprowadzany siecią gazową do odbiorców.
Stosowany był powszechnie od drugiej połowy XIX w aż do lat 80 XX wieku. Służył do gotowania w kuchenkach, oświetlania ulic oraz jako paliwo w wielu procesach przemysłowych. Ze względu na jego dużą toksyczność, wynikającą z dużej zawartości tlenku węgla został wycofany z użycia i zastąpiony gazem ziemnym.(Wikipedia)

Tak na marginesie, pamiętam ten siarkowodorowy smrodek w okolicy gazowni na Kołłątaja.Tam też wytwarzano gaz miejski.

[Łukasz]

miałem okazję poznać zapach gazu "węglowego". W piwnicy pogotowie gazowe sprawdziło odkrytą przeze mnie starą rurę, a w zasadzie jej ultra stare pryłącze do budynku. Zapach pozostał. Ktoś chce "poniuchać? Póki jeszcze jest co

[be-good]

Mam nadzieję, że zbyt mocno nie spaprałem tłumaczenia tej relacji pochodzącej z początku wiekopomnego roku 1857 - miasto wymiernie skorzystało z faktu postawienia w nim dworcowej gazowni:

GAZ.jpeg (290.82 KiB) Przejrzano 1914 razy

GAZ.jpeg (290.82 KiB) Przejrzano 1914 razy

Źródło: http://books.google.pl/books?id=VHUAAAA ... ng&f=false

Edytuję : Bedingungen z Bedienungen mi się pokichały...
Chodziło raczej o uruchomienie taniego przyłącza z gazownią...


Tak czy owak, Tczew oświetlano od tamtej chwili za pomocą gazu z kolejowej gazowni.

[mirza3]

Rewelacyjna i źródłowa informacja o zastosowaniu gazowego oświetlenia w mieście już w roku 1857 !
Rozmaite opracowania podawały jak dotąd 1861 (Raduński) czy 1867 (Długokęcki).

Uwaga do tłumaczenia.
2 marca raczej nie mogły zapłonąć pierwsze płomyki, gdyż byłaby to najszybsza w dziejach realizacja infrastruktury (od 28 lutego).
W tekście chodzi o to, że 2 marca przyjęto już zapisy na 200 palników i są widoki na jeszcze tyle samo chętnych.

Wynika stąd, że kolejowa gazownia miała przekazać dla mieszkańców co najmniej połowę swojej nadwyżki (800 palników). Dotyczyło to odbiorców indywidualnych, więc raczej nie zapłonęły uliczne latarnie i kronikarze się mogli się pogubić.

[LukaszB]

Zdjęcie Niespokojnej66 wstawione do wątku starego dworca - po prawej stronie gazownia kolejowa wraz ze zbiornikami