Art Déco i Modernizm

[Chris]

Na przełomie wieków XIX i XX, świat zachodu zaczął wchodzić w fazę modernizmu - poprzednie kilkadziesiąt lat rewolucji naukowo-technicznej wprowadziło ówczesne społeczeństwa w stan ogólnego optymizmu - nie było problemów nie do rozwiązania dla nauki i techniki, medycyna zaczęła radzić sobie z chorobami uważanymi dotychczas za śmiertelne, kolej skurczyła świat. Ludzie którzy urodzili się w czasach kiedy dyliżans był podstawową formą transportu mogli mknąć po stalowych szynach lub oglądać podłużne bryły sterowców.
Racjonalizm, rozum i postęp - to główne cechy zeitgeistu na przełomie XIX i XX wieku.

W ślad za tymi zmianami szła również architektura, sztuka i wzornictwo przemysłowe - jednym z jej ciekawych przykładów jest nurt w architekturze zwany art déco. Charakteryzował się estetycznym triumfalizmem, symetryczną formą, ostrymi kątami zamiast obłości oraz nawiązaniami do neogotyku, starożytnego Rzymu. Chociaż największą popularność przeżył od lat 20' do 40', to wycisnął trwałe piętno na wyglądzie wielkich miast zachodu, takich jak Nowy Jork, Chicago, Paryż i Berlin, gmachami takimi jak budynek Chryslera, Empire State Building czy Wieża Borsig.

Style te zawitały również do naszego miasta Chciałbym zebrać w tym temacie przykłady budynków, przedmiotów codziennego użytku będących przykładami modernizmu, art déco i ich odmian w Tczewie.


Jednym z przykładów Art Deco jest wieża transformatorowa pochodząca z lat 20 przy zbiegu ulic Zamkowej i Wodnej.

viewtopic.php?p=3698#p3698" onclick="window.open(this.href);return false;

trafo.jpg (153.36 KiB) Przejrzano 5628 razy

trafo.jpg (153.36 KiB) Przejrzano 5628 razy

[be-good]

...wieża transformatorowa pochodząca z lat 20 przy zbiegu ulic Zamkowej i Wodnej.

W Ewidencji Dóbr Kultury, z której pochodzi Twoje zdjęcie, czas powstania budowli określa się jako "lata 30-40te XX w."
http://www.gospodarka.tczew.pl/index.ph ... 3&item=935

Sama "Ewidencja" zawiera wiele niechlujnych błędów, łącznie z przypisywaniem budynków do innych ulic (zrobiono tak w przypadku mojego rodzinnego domu) , ale tu chyba nikt się nie myli. Taki sam wiek (a dokładnie rok 1936) podają Akta Nadzoru Budowlanego, pozycja 1105.


Użyłem kiedyś tego dziełka B.T. Dietricha żeby udowodnić, że jego syn miał problemy z pamięcią twierdząc, że DiDi nie odwiedził Tczewa po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów:

CZYTAJ: http://www.dawnytczew.pl/forum/viewtopi ... 9641#p9641" onclick="window.open(this.href);return false;

Co do domów mieszkalnych...
Nie tykam Generała Henryka Dąbrowskiego 4, bo jest "zaklepany" przez Chrisa, ale przedstawię dom, o którym dziś wspominałem - Pułaskiego 1/2 (Ewidencja Dóbr widzi go na ulicy PUŁAWSKIEGO ). O ile pamiętam z dzieciństwa - obie części zamieszkiwały spokrewnione bardzo blisko rodziny. Zaczęto go budować w wolnej Polsce, ukończono - w czasie okupacji:

Wuj.Brandt.JPG (201.18 KiB) Przejrzano 5609 razy

Wuj.Brandt.JPG (201.18 KiB) Przejrzano 5609 razy

Mam nadzieję, że "wpisałem się" we właściwy temat - jeśli nie - proszę zgłaszać - zEdytuję...

[Chris]

Budynek mieszkalny-bliźniak pokazany przez be-gooda to modernizm, którego przykłady znajdują m.in. się na ul. Bałdowskiej 10, w budynku kwiaciarni. Budynek powstał w latach 30' XX wieku (sama "rotunda" od strony ulicy nie jest oryginalna, ale brawa dla właścicieli że zdecydowali się nie zaburzać ogólnej estetyki).

bałdowska.jpg (135.5 KiB) Przejrzano 5585 razy

bałdowska.jpg (135.5 KiB) Przejrzano 5585 razy

bałdowska II.jpg (213.79 KiB) Przejrzano 5585 razy

bałdowska II.jpg (213.79 KiB) Przejrzano 5585 razy

Kolejny przykład art deco, to bliźniak z ulicy H. Dąbrowskiego 4:

dąbrowskiego.jpg (249.66 KiB) Przejrzano 5585 razy

dąbrowskiego.jpg (249.66 KiB) Przejrzano 5585 razy

Wpis z ewidencji dóbr kultury wskazuje że powstał w latach 30' XX wieku oraz podkreśla podobieństwo do projektów organizacji TBO z Gdyni dwudziestolecia wojennego (Towarzystwa Budowy Osiedli) projektującej obiekty mieszkalne dla kwitnącej pomorskiej metropolii.
Dorobek TBO poniżej:
http://modernizmgdyni.pl/?tag=towarzyst ... wy-osiedli" onclick="window.open(this.href);return false;Ź

Źródła:

Google, EDK

[LukaszB]

Powojenna wariacja styl z deka przypomina art

[piozykow]

Z "gdyńskim" modernizmem zawsze kojarzyła mi się willa z duchami na Bałdowskiej 49, zbudowana w latach 30.

[zet48]

Willa przed rozbudową - z Ewidencji Dóbr Kultury

[be-good]

Szczerze pisząc, ja - człowiek bardzo mało techniczny, nie potrafię klarownie wyróżnić typowych cech Art Déco na wielu innych tczewskich budynkach - może okaże się za forumową chwilę, że trzeba będzie zmienić tytuł wątku na Modernizm i Art Déco?

Na Sportowej 2 niedawno skutecznie zatarto kilka nietypowych detali architektonicznych (okna ) :



CZYTAJ: http://www.dawnytczew.pl/forum/viewtopi ... 4099#p4099" onclick="window.open(this.href);return false;

W zasobach Ewidencji Dóbr Kultury ten dom wyglądał tak (foto ma ładne kilka lat...) :

DekozaDyszkę.JPG (157.85 KiB) Przejrzano 5512 razy

DekozaDyszkę.JPG (157.85 KiB) Przejrzano 5512 razy

[piozykow]

ul. Lecha 7
Modernistyczny portal uskokowy z początku lat 30-tych XX wieku z ciekawą stolarką drzwiową. W naświetlu jak w drzwiach zakomponowano figurę rombu.
Budynek w niedługim czasie zostanie rozebrany.

[Wałasz]

Bałdowska jest bardzo ciekawą ulicą z punktu widzenia historii budownictwa, gdyż pokazuje nam, jak na przestrzeni lat zmieniał się styl architektury domów. Mnie nurtuje pytanie, który budynek modernistyczny w całym Tczewie jest najstarszy? Patrząc na daty projektów Bałdowskiej z akt nadzoru budowlanego, zmiany architektoniczne miały miejsce w 1 poł. lat 30., a od 2 poł. dominuje praktycznie modernizm. Chronologicznie:
- Bałdowska 41 - 1930 - parterowy z dachem mansardowym
- Bałdowska 36 - 1931 - parterowy z dachem naczółkowym
- Bałdowska 38 - 1931 - piętrowy z dachem naczółkowym
- Bałdowska 37 - 1932 - modernistyczny
- Bałdowska 8 - 1933 - modernistyczny
- Bałdowska 11 - 1934 - piętrowy z dachem naczółkowym, erklem i ryzalitem
- Bałdowska 10 - 1934 - modernistyczny
- Bałdowska 34 - 1935 - piętrowy z dachem naczółkowym i pseudoryzalitem/erklem
- Bałdowska 48 - 1935 - piętrowy z dachem mansardowym i pseudoryzalitem/erklem
- Bałdowska 7 - 1935 - modernistyczny
Jak widać modernizm nieśmiało najpierw wkracza tu w 1932 r., ale równolegle wciąż wznoszone są domy w starym stylu jeszcze. Modernistyczne powstałe w 2 poł. lat 30. mają projekty z 1936 r. - wtedy styl ten już praktycznie dominował.

Zagadką pozostaje poniższa willa przy ul. Bałdowskiej 49, owiana licznymi legendami.

Willa przed rozbudową - z Ewidencji Dóbr Kultury

Nie zachowały się akta policji budowlanej dla tej nieruchomości, ani nie ma map z połowy lat 30., które pozwalałaby bliżej datować jej powstanie (w 1939 r. na pewno już była). Mogę przypuszczać, że skoro kupiec Fr. Słomka nabył działkę od Willego Klinka w czerwcu 1933 r., to w ciągu najbliższego półrocza prawdopodobnie złożył projekt budowy domu. Oznaczałoby, że teoretycznie mógł być to 2. lub 3. z kolei obiekt modernistyczny na Bałdowskiej. Prawie na pewno powstał przed Bałdowską 48.

[piozykow]

Jeden z ciekawszych nagrobków modernistycznych z 1939 roku (zachowany!) na starym cmentarzu w Tczewie.