Nazwy ulic związane z koleją

[be-good]

Sto lat temu nazwy ulic na Kozenie wyglądały tak:
Wilcza = Wolffstrasse,
Krucza = Landsbergstrasse,
Półwiejska = Dyrssenstrasse.
Po analizie wychodzi na to, że tamte nazwy ulic (wbrew temu, co często widzimy obecnie) nie były brane "z sufitu" a pozostawały w związku z miejscem i czasem.
Myślałem kiedyś, że Landsbergstrasse to tak jakby „Gorzowska” a Wilcza ma coś z wilkami (Wolf, nie Wolff!), ale okazuje się że wszystkie te nazwy miały związek z nazwiskami ówczesnych Kolejowych Inspektorów Budowy i Eksploatacji (Eisenbahn Bau- und Betriebsinspektor):

Wolff.JPG (143.28 KiB) Przejrzano 7903 razy

Wolff.JPG (143.28 KiB) Przejrzano 7903 razy

Dyrssen.JPG (175.33 KiB) Przejrzano 7903 razy

Dyrssen.JPG (175.33 KiB) Przejrzano 7903 razy

Landsberg.JPG (185.23 KiB) Przejrzano 7903 razy

Landsberg.JPG (185.23 KiB) Przejrzano 7903 razy

Landsberg nie ma tu nic wspólnego z Gorzowem ani tym bardziej krukami a Wolff z wilkami...
Ulica Chłodna ma też swojego pierwotnego patrona związanego z lokomotywami, ale o tEm potem...
(Zaznaczone fragmenty pochodzą z obwieszczeń w berlińskich Zeitschrift fuer Bauwesen i Centralblatt der Bauverwaltung z przełomu wieków XIX i XX).
P.S. Dziękuję MirzieTrzeciemu za językowe konsultacje

[Bulma]

Be-good, pamiętam jak ostatnio czaszkowałeś w swoich zagadkach nad nazwami tczewskich ulic od nazwisk Rusków. Zobacz, byłeś blisko ze swoją teorią spiskową, tylko sąsiada/okupanta pomyliłeś Kto wie, może Mostow też ma swojego niemieckiego odpowiednika (Brueckenberg? )

[LukaszB]

Zwrócił mi uwagę sympatyk naszego forum, że ulica Wolfstrasse pochodzi od Nathanaela Mathiasa Wolfa:

wolf.jpg (266.09 KiB) Przejrzano 7858 razy

wolf.jpg (266.09 KiB) Przejrzano 7858 razy

(Raduński)

[be-good]

Zwrócił mi uwagę sympatyk naszego forum, że ulica Wolfstrasse pochodzi od Nathanaela Mathiasa Wolfa:

wolf.jpg

(Raduński)

Wiarygodne rozstrzygnięcie pochodzenia nazwy Wolffstrasse mogłoby tylko nastąpić poprzez odczytanie uzasadnienia nadania nazwy sprzed ponad stu lat, a takiego papierka niestety chyba nie ma.
Hipoteza o pochodzeniu od nazwiska naukowca miałaby spory sens, ale dwa argumenty osłabiają ją - po pierwsze nawet w Twoim fragmencie wyjętym z Raduńskiego nazwisko pisane jest WolF (choć widywałem też zapis przez podwójne FF). Po drugie - bezpośrednie sąsiedztwo na kolejowym osiedlu z trzema ulicami noszącymi nazwiska królewskich urzędników kolejowych z gdańskiej dyrekcji (Rimrott był też wysokim urzędnikiem kolejowym).
Ale jakie jest 100% uzasadnienie... może nie tylko czort wie

[Jadzia]

W kwestii Wilczej: zabij, ale nie pamiętam (może dogrzebię się we łbie ), gdzie wyczytałam lub od kogo słyszałam (emka?), że jej nazwa pochodzi od naukowca. Co do pozostałych, może zacytuję za R. Landowskim "Tczew w czasie i przestrzeni":

" Dalszy rozwój Nowego Miasta nastąpił po kilku latach, kiedy ostatecznie zrezygnowano z mokrego terenu. Plac budowy przesunięto na północ, wyznaczając w tym rejonie ulice: Rodzinną, Komunikacyjną, Wilczą, Kanałową, Górzystą. Zabudowę ukończono około 1912 roku, gdy powstał wielki, później uznany za największy w Polsce kolejowy węzeł przetokowy w Zajączkowie. Po 1920 roku, już w polskim Tczewie niektóre ulice zmieniły nazwy. Pojawiła się Krucza, Półwiejska, Kozia, Młyńska. Dużo później także Żuławska, łącząca teren planowanych dawniej zamierzeń z obecnym Zatorzem.
Geneza tych nazw jest nawet ciekawa. Obok ulicy najdalej położonej, gdzie kończyło się miasto, a była to raczej polna droga, od jesieni do wiosny gromadziły się stada wędrownych gawronów, zwanych na Kociewiu gapami albo mylnie krukami. Stąd ulica Krucza. Ten fragment dzielnicy nie był już wioską i jakby jeszcze nie miastem. Dlatego inną z ulic nazwano Półwiejską. Kolejarze na swoich skromnych podwórkach hodowali przydomowy żywy inwentarz, w tym najliczniej kozy. Więc i ulicę tak nazwano. W lokalnym nazewnictwie, jeszcze z czasów pruskich, przyjęło się określenie "kozenfyrtel", po polsku jakby kozi zaułek. Było to osiedle robotników, maszynistów i niższego personelu ruchu."

Także teorie są różne, a na wspomnianym osiedlu pojawiało się nazewnictwo związane ze zwykłym codziennym życiem. Jednak z tego co zdążyłam przewertować u Landowskiego, nie wspomina on o genezie ulicy Wilczej. Można szukać dalej, bo co/kogo uznać za wyrocznię?

[be-good]

Wiem (piszę teraz o sobie! - naprawdę ), że o wiele łatwiej znaleźć niekonsekwencje w tym, co ktoś napisał, niż samemu wyskrobać coś świeżego i poza wszelkimi zarzutami; oto moja mała polemika z niemogącym już niestety odpowiedzieć Panem Landowskim, którego dorobek oczywiście uważam za BARDZO WARTOŚCIOWY:
Ulica Żuławska (czyli dokładnie to w niemieckim -Werderstrasse) widnieje już na planie z 1904 roku. "Dużo później niż w 1920" nie ma dla mnie uzasadnienia - budynki na Żuławskiej 1 do 4 powstały jeszcze za czasów pruskich, co poświadczają "Akta Nadzoru..."
Żeby było weselej, dom na Żuławskiej 3 z datami skrajnymi 1899-1909 należał do Leo von WolFFa, co NIC tu nie wnosi oprócz ciekawostki viewtopic.php?p=3435#p3435
"Cyt.: Plac budowy przesunięto na północ, wyznaczając w tym rejonie ulice: Rodzinną, Komunikacyjną, Wilczą, Kanałową, Górzystą."
Może jestem niedoczytany - proszę, podajcie mi jakieś odniesienia w znanej Wam literaturze do ulic (po polsku lub niemiecku) Rodzinnej, Komunikacyjnej, Górzystej. Kanałową uznam za Grabenstrasse - tak nazywała się od początku ulica Młyńska. Górzysta mogłaby być tłumaczeniem Bergstrasse, ale tak przecież nazywała się staromiejska Podgórna...
Nawet zrozumiałe, że po 1920 nie chciano na tamtym osiedlu czcić w nazwach ulic urzędników pruskich Dyrssena i Landsberga, ale gdyby Wolffstrasse wiązała się z niesłowiańskim naukowcem pracującym w Tczewie - w mojej skromnej opinii - pozostałaby ulicą Wolffa. Tak jak ulica nie potrafiącego mówić po polsku Forstera, który był do rozbiorów polskim obywatelem i którego upamiętniano w międzywojniu niejako w kontynuacji nazewnictwa Forsterstrasse.

Choć to zastrzeżenie nie dotyczy "Kozen" - nie mogę dojść do tego, dlaczego Pan Landowski określał wytyczoną sto kilkadziesiąt lat temu Roonstrasse (Kopernika) jako "ulicę Okrężną", nie widząc odniesienia do jednej z najważniejszych postaci, które doprowadziły do zjednoczenia Niemiec, tak jak patron sąsiedniej Moltkestrasse - Lecha, nie wspominając o Bismarcku z dzisiejszej Słowackiego.

[Jadzia]

Wiedziałam, że cuś naskrobiesz Jak dla mnie wdzięczny temat. Wracając do p. Landowskiego. Niestety, w lekturze nie wskazuje bezpośrednio na źródło swej wiedzy - brak przypisów (ewentualnie wskazanie np. na księgi katastralne). Mamy do dyspozycji spis literatury zamieszczony na końcu książki. Także albo autor podając te informacje bazował na którejś pozycji z owego spisu, albo były to jego własne wnioski i przemyślenia. Szperajmy dalej

[emka]

Jadzia, zgadza się. Czytałaś o Wolfie artykuł w "Gazecie Tczewskiej" - tam było napisane o nazwie ulicy.

[be-good]

Wracając do urzędników kolejowych będących pierwotnymi patronami niektórych tczewskich ulic, należy przyjrzeć się temu źródłu z końca 1910 roku:

Rimrott01.JPG (24.4 KiB) Przejrzano 7760 razy

Rimrott01.JPG (24.4 KiB) Przejrzano 7760 razy

Rimrott02.JPG (88.18 KiB) Przejrzano 7760 razy

Rimrott02.JPG (88.18 KiB) Przejrzano 7760 razy

Obecna Chłodna, budowana była jako Rimrottstrasse - w źródle Rimrott kilka lat przed powstaniem ulicy wymieniony jest jako Przewodniczący (Prezes) Królewskiej Dyrekcji Kolei w Gdańsku.

Z kolei pierwszy patron ulicy Rejtana - Metzel najprawdopodobniej jest tożsamy z osobą określoną jako "Regierungsbaumeister" w Tczewie.
Mam problem z lotnym tłumaczeniem tego tytułu na polski - Rządowy Specjalista Budowlany ?
(Mam nadzieję, że Ramzes74 i MirzaTrzeci pomogą ... )

[be-good]

Landsberg, Wolff, Dyrssen, Metzel, no i chyba najważniejszy z kolejowych patronów - Dr Rimrott - ostatni Prezydent Królewskiej Dyrekcji Kolei w Gdańsku (od 1908 roku).
Ulica Chłodna, pierwotnie jego imienia, posiada na Forum swój własny wątek: http://www.dawnytczew.pl/forum/viewtopi ... 316#p13316" onclick="window.open(this.href);return false;



Na zdjęciu przedstawia się bardzo elegancko, w rzeczywistości ten hakatysta musiał być jednak mniej miłym facetem... :

RIM..JPG (36.45 KiB) Przejrzano 7759 razy

RIM..JPG (36.45 KiB) Przejrzano 7759 razy

Źródło portretu: http://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=21444&from=FBC