Osiedle Bema

[Jadzia]

a gdzie mieściła się ulica piękna ?

Od tego posta: viewtopic.php?p=40356#p40356

Niestety, załączniki poleciały w kosmos. Imageshack

[LukaszB]

Lata siedemdziesiąte

[Wałasz]

Tu można zobaczyć, jak kształtowała się część dzisiejszego osiedla Bema przed wojną. Działki między dzisiejszą ulicą Bema a Kusocińskiego stanowiły w latach 30. XX w. cześć majątku Czesława Waligóry z domeny Górki. Obecna ulica Bema prawdopodobnie była granicą z posiadłościami ziemskimi Goertzów.

Źródło: Akta nadzoru budowlanego miasta Tczew, teczka nr 853, pt. "30 Stycznia – przebudowa ulicy", 1937-1938.

[Wałasz]

W sumie to ciekawe pytanie o zasięg Osiedla Bema, Wikimapia zalicza do niego również komendę policji, cmentarz (nowy), stadion, a nawet wieżę ciśnień, ale LO już nie: http://wikimapia.org/24979255/pl/Osiedle-gen-J-Bema

Nie podano jednak źródeł takiej klasyfikacji. Z jednej strony os. Bema "wypączkowało" z dawnego Czyżykowa (lub raczej Czyżyków), które obejmowało również tereny w okolicy ul. Kasprowicza, więc biorąc pod uwagę "Budżet Obywatelski" można się z tym zgodzić. Z drugiej jednak strony, z tych powojennych uchwał wynikałoby raczej, że osiedle to obejmowało raczej nowe ulice i zabudowania od Kusocińskiego przez Bema aż do Żeromskiego. Natomiast tereny od granic stadionu w kierunku wieży ciśnień były już częściowo zabudowane wcześniej i choć to były jeszcze dawne "Czyżykowy" to chyba pierwotnie nie podpadały pod Osiedle Bema, chyba że administracja miejska doprecyzowała później tą kwestię... No i do tego jeszcze wspomniany dylemat ze Szklanymi Domami: https://www.dawnytczew.pl/forum/viewtop ... 120#p65120

Z ciekawostek: na mniej znanej mapie z około 1890 roku widać dość spory kompleks zabudowań (folwark?) w obszarze ulic 30 Stycznia / Bema / Kusocińskiego:

Dziś teren ten jest zabudowany domami jednorodzinnymi.
Co ciekawe, 20 lat później jest tam pusto ...

W książce o tczewskich Górkach wspomina się o braciach Schmidt - właścicielach ziemskich z Czyżykowa - "czarnym" i "czerwonym". Jest mowa o tym, iż Johann Enss (ojciec Eduarda, późniejszego właściciela Górek) nabył działkę i czerwony dom od Schmidta przy ul. 30 stycznia. Trzeba byłoby sprawdzić, czy przypadkiem nie chodzi właśnie o te nieruchomości.
To był teren między obecną ulicą Bema a Kusocińskiego, bliżej 30 stycznia. Widoczne na mapce przedłużenie ob. Bema po skrzyżowaniu z Bałdowską to Starowiejska, pośrodku której widać nieistniejące obecnie jedne z zabudowań gospodarstwa młynarza Friedricha Süßa (okolice ob. Starowiejskiej 23) - miał wiele budynków w kilku miejscach.

Na lotniczej fotografii podanej tu kiedyś przez Zeta48 - też szczere pole (zaznaczenie dotyczy czego innego, obraz jest linkowany z innego wątku):

Ta fotografia z 1929 r. ładnie obrazuje pola dzisiejszego osiedla Bema. Poniżej to samo zdjęcie z zaznaczeniem ulic i miejsc:

Przy okazji pytanie: czy to jedyne zdjęcie z 1929 r. czy wykonano również inne, obejmujące pozostałe części Tczewa i okolic?

[Wałasz]

Zagadka przynależności "majątkowej" terenów osiedla Bema wraz ze Szklanymi Domami w końcu rozwikłana. Oto fragment mapy parcelacyjnej majątku Łubieńskiego i Waligóry, którego nie widać w książce "Historia tczewskich Górek". Przy żółtej linii granicznej z prawej strony (prawy dolny róg) widnieje "ulica Wiejska". Tak dla przypomnienia, to dawna "Wiejska" (Dorfstrasse) obejmuje odcinki dzisiejszej ulicy Bema i Starowiejskiej, a na pocz. XX w. nawet odcinek Czyżykowskiej, o czym jeszcze będzie mowa innym razem. Z lewej strony oznaczonej czerwoną granicą wypustki widać "majątek po Goertzu".

Źródło: "Akta nieruchomości ziemskich we wsi Górki", Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. 1647 nr 370

Chodzi oczywiście o Herberta Arthura Goertza (1896-1983), którego można znaleźć tu: https://ancestors.familysearch.org/en/L ... -1896-1983 Na mapie parcelacyjnej posiadłości Goertza ("Górki II") widoczny przebieg granicy z majątkiem "Georgenthal" i tu mamy odpowiedź, kto i gdzie tereny te posiadał.

Źródło: jak wyżej

Jeżeli do tego dorzucić fragment starej mapy geodezyjnej zachodniej części starego Czyżykowa, to podział ten staje się wyraźny.

Źródło: mapy urzędowe ze zbiorów Miejskiej Biblioteki Publicznej w Tczewie.

Odnosząc te proporcje do map współczesnych, z wykorzystaniem narzędzi Google Maps i SIP, mamy taki oto podział historyczny osiedla Bema. Co ciekawe, w dużej mierze zachowała się dawna dróżka od Bałdowskiej, wzdłuż pól, do zabudowań przy ob. 30 stycznia 30 i Jabłoniowej.

Jak widać więc, zdecydowana większość obszaru Szklanych Domów wchodziła w skład gospodarstwa rolnego Goertzów, natomiast mniej więcej na osi współczesnej ulicy Fenikowskiego przy szkole nr 10 przebiegała najprawdopodobniej granica z majątkiem "Górki" Enssa, a następnie Łubieńskiego i Waligóry. Z pewnością tereny zabudowań ulic Żeromskiego, Prusa, Szymborskiej, Bema i Kusocińskiego to była jednak część dawnego "Georgenthal". Enss mógł je nabyć już w ostatnich dziesięcioleciach XIX w., a z pewnością nie później niż w 1902 r. Jak już pisałem we wcześniejszym poście (viewtopic.php?p=65132#p65052) tereny między Bema a Kusocińskiego zostały potem sprzedane pod budownictwo.

W archiwum Urzędu Miasta zachowały się akta nadzoru budowlanego, gdzie widać rozkład budynków w majątku Goertzów:

Tutaj też widoczne stare zabudowania i dom w miejscu dworku: https://www.google.com/maps/@54.0733494 ... 312!8i6656

Jeszcze przed powstaniem "Szklanych Domów", przez pole - wzdłuż domów Żeromskiego i obok płotu szkoły nr 10 - przebiegała na miejscu ob. Fenikowskiego polna dróżka, być może będąca pozostałością dawnej granicy między majątkami. Przy okazji rozjaśniła się sprawa gospodarstwa przy ul. Wybudowanie, ale o tym przy innej okazji.

[Wałasz]

W dziadkowo-babcinym archiwum zdjęciowym odnalazłem przypadkiem garść średniej jakości fotek obrazujących wygląd Osiedla Bema u jego pierwocin, tj. między 1958 a 1963 r. Obejmują one tereny części ulic Żeromskiego, Prusa i Konopnickiej, a więc połać ziemi z przedwojennego majątku Łubieńskich i Waligóry, a wcześniej Preussa (1920-22), Enssa (1902-1920), Schlesiera (przed 1902 r.), a w 1 poł. XIX w. - Friedlanda i Riesemanna.

Poniżej zestawienie najważniejszych fotografii wraz z komentarzami (niestety, nie ma możliwości wgrania zdjęć w wyższej rozdzielczości):

[Wałasz]

W Skarbnicy Tczewskiej pojawiła się stara widokówka przedstawiająca ujęcie ul. Bałdowską z wieży ciśnień. Widać na niej w dali m.in. wschodnią część późniejszego osiedla Bema, w tym ul. Wiejską (Bema i Starowiejska, rozgraniczająca dzisiejsze Czyżykowo od osiedla "Za Parkiem") oraz parów, w miejscu którego biegnie dziś ul. Kusocińskiego koło stadionu. Widać też niewyraźnie późniejszy teren Mostostalu, a później Lidla. Jednak zakrzywienie ul. Bałdowskiej w kierunku południowym jakby zbyt mocne. Reprodukcja pocztówki z naniesionymi uwagami poniżej:

Obraz w wyższej rozdzielczości można zobaczyć w oryginale na stronie: https://skarbnica.tczew.pl/6215/tczew-w ... y-cisnien/

[tedyhope]

Osiedle Bema, to oczywiście przede wszystkim ulica Bema Poniżej fotki z kronik MBP (lata 70-te)


Dom na rogu ul. Bema i Konopnickiej. Na parterze mieściły się dwa sklepy. Do spożywczego stawałam w kolejce po kawę (jakie to było bezsensowne: jedna paczka kawy na głowę, bez względu na to, ile miało się lat ). Niegdyś zostałam tam wysłana przez mamę po ocet (tego na półkach raczej nie brakowało) i niby to nic szczególnego... Jednak wróciłam i zapytałam: ile kupić? Kilogram, czy litr? I kompletnie nie rozumiałam rozbawienia osób, które usłyszały pytanie
Drugi sklep, to tzw. "rzeźnik" (na zdjęciu widoczne są jego okna) i pani Benia rąbiąca mięso


Bardzo proszę o pomoc w odszukaniu tego zdjęcia w MBP.
Czy ma ktoś jeszcze inne zdjęcia tego sklepu z określoną datą wykonania zdjęcia?

[geo]

Właśnie, kiedyś zrobiłem, naciągane jak plandeka na żuku ale można się pobawić
http://geo.tcz.pl/z_gory/inne/baldowska/