Przestrzeń miejska

Przestrzeń miejska to osiedla, skwery, ulice i parki. Spójrzmy jak rozrastało się miasto zanim osiągnęło swój dzisiejszy kształt.

Rodzinne Ogrody Działkowe

Zieleń spełnia bardzo ważną rolę dla prawidłowego funkcjonowania miasta. Czyni środowisko bardziej przyjaznym dla człowieka, oczyszcza i odpyla powietrze, reguluje wilgotność i tłumi hałas. Niestety Tczew i jego najbliższe okolice są pozbawione większych kompleksów leśnych, a zieleń parkowa, cmentarna i pozostała zajmuje jedynie 25 ha, co daje zaledwie 3,5 m ² na jednego mieszkańca. Doskonałym uzupełnieniem niedoboru zieleni w naszym mieście są Rodzinne Ogrody Działkowe. Obejmują one 11 ogrodów z miasta Tczewa oraz jeden w Lubiszewie, zajmują łączną powierzchnię 152 ha podzieloną na 3500 działek. Poniżej prezentujemy ich historię.

Czytaj więcej...

Nowe Miasto i osiedle Garnuszewskiego

Nowe Miasto powstawało od lat siedemdziesiątych XIX wieku wzdłuż torów kolejowych i szosy do Gdańska. Zabudowa osiedla pierwotnie zajmowała stosunkowo niewielki obszar. Poza istniejącymi gospodarstwami rolnymi najstarsze domy, które dotrwały do naszych czasów, to kamienice przy ul. Gdańskiej 45 i 46 oraz Południowej 3. W 1874 powstał dom przy ul. Gdańskiej 53, na którym zachował się kamienna tabliczka z informacją o jego właścicielu „Erbaut 1874 von J.M. Schultz”. Do roku 1890 zbudowano kamienice przy ul. Gdańskiej 41, 43, 49, 50, 51, 56, Mostowej 4, 7, 10 oraz Południowej 1,2 i 4. Ostatnie lata XIX wieku to, poza budynkami mieszkalnymi przy Gdańskiej 8, 37 – 40 i Kaszubskiej 2, rozbudowa budownictwa użyteczności publicznej jak rzeźni miejskiej, szkół miejskiej i żeńskiej czy spichlerza przy ul. Gdańskiej 5. Pierwsze dekada XX wieku to uzupełnienie istniejącej zabudowy. W 1900 roku powstaje willa przy ul. Gdańskiej 14 i kamienice przy ul. Kaszubskiej 4,5, 12, Pomira 10 oraz Nowy Rynek 1. W 1903 oddano do użytku domy przy Mostowej 2 i 3, a w 1905 budynki przy ul. Gdańskiej 18, 19 i obecne przedszkole przy Kaszubskiej 17. Do 1910 zbudowana domy przy ul. Kaszubskiej 1 i 3, Koziej 3 i Pomira 4, a po tej dacie budynki przy Gdańska 44, Kaszubskiej 11 oraz Pomira 6. W 1911 roku powstaje budynek apteki przy ul. Gdańskiej 52.

Czytaj więcej...

Osiedle Zatorze

Oficjalna nazwa osiedla nie jest popularna, przez większości tczewian ten zakątek naszego miasta jest nazwy Kozenfyrtel lub w skrócie Kozen. Nazwa ta jest hybrydą polsko-niemiecką, jej pierwszy człon pochodzi od słowa koza, a drugi od niemieckiego Viertel, co oznacza dzielnicę. Prawdopodobnie mieszkańcy osiedla po prostu hodowali te zwierzęta w znacznej ilości.

Czytaj więcej...

Abisynia i Ameryka

Lata wielkiego kryzysu pogorszyły i tak nie najlepszą sytuację gospodarczą naszego  miasta. Zakłady przemysłowe ograniczały produkcję lub czasową ja przerywały, to spowodowało wzrost bezrobocia i pozbawienie wielu osób środków do życia. W wyniku eksmisji wielu bezrobotnych stawało się bezdomnymi. Aby wspomóc osoby znajdujące się w trudnej sytuacji przekazano im bezpłatnie działki pod budowę domu i na założenie ogrodu pod uprawę. W ten sposób powstały dwa tczewskie osiedla potocznie zwane Abisynią i Ameryką.  

Czytaj więcej...

Ulica Chłodna

1 kwietnia 1911 powstała osada założona przez zarejestrowany w Tczewie Związek Kolejowy, którego przewodniczącym był budowniczy okręgowy Metzel. Na ten cel nabyto z majątku państwowego obszar 12 mórg pruskich (3,06ha), który został za pośrednictwem Królewskiej Komisji Generalnej we Wrocławiu podzielony na 21 działek. Przypadły one 20 kolejarzom i jednemu nauczycielowi. Ulica, przy której powstały domy nosiła pierwotnie nazwę Rimrottstrasse na cześć dr Rimrotta, który był od 1908 roku Prezydentem Królewskiej Dyrekcji Kolei w Gdańsku. To niewielkie osiedle w zasadzie bez większych zmian dotrwało do naszych czasów. Co prawda obecnie znajduje się wewnątrz miejskiej zabudowy, ale nie utraciło swojego nieco wiejskiego klimatu.

 

Osiedle Nad Wisłą

29 grudnia 1911 założono w Tczewie Niemieckie Towarzystwo Osadnicze, funkcjonujące jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i kontynuujące działalność wspomnianego Związku Kolejowego. 20 lutego 1912 Towarzystwo otrzymało obszar nad Wisłą, o wielkości około 55 mórg pruskich (14ha) w rejonie dzisiejszych ulic Reja i Ceglarskiej i podzieliło go za pośrednictwem Królewskiej Komisji Kolonizacyjnej w Poznaniu na 16 działek o powierzchni od 1 do 17 mórg. Zasiedlili je przedstawiciele rozmaitych zawodów: rolnik, stolarz, 3 robotników rolnych i 11 pracowników kolejowych. Przy ul. Reja (wtedy Liebrichtweg) do 1920 r. wybudowano jedynie kilka domów, w których zamieszkały rodziny Spanke, Kiepler, Rostock, Reinfandt, Krause, Parnow, Kunkel i Badziong. Po powrocie Tczewa do Polski kolonie oficjalne nazwano Osiedlem Inwalidzkim, w związku z przyznaniem kilku działek Związkowi Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej, jednak nazwa ta nie przyjęła się. W 1931 roku na wysokości osiedla powstały łazienki czyli kąpielisko wiślane. W latach trzydziestych jako przedłużenie osiedla w stronę Tczewa wytyczono ulice Dąbrowskiego, Puławskiego i Nadbrzeżną. Kanalizacja i wodociągi dotarły do dawnej koloni w latach 1954-55, zostały wybudowane w czynie społecznym i sfinansowane przez mieszkańców.

Osiedle Za Parkiem

6 września 1912 wspomniane towarzystwo otrzymało obszar 34,5 morgi pruskiej (8,8 ha) położony na południe od Parku Miejskiego. Za pośrednictwem Królewskiej Komisji Generalnej we Wrocławiu podzielono go na 53 majątki rentowe. Według dokładnych informacji działki otrzymali królewski leśniczy, malarz, mistrz ślusarski, mistrz stelmach, 3 pracowników pocztowych i 43 pracowników kolejowych. 4 majątki pozostały nie sprzedane. W odróżnieniu od kolonii przy ul. Chłodnej część domów tej kolonii zbudowana została w stylu małych willi. Pierwsze wytyczone ulice objęte zabudową to Sienkiewicza (Stein Strasse) i Krasińskiego (Blucher Strasse) i łączące je fragmenty obecnych Matejki (Arndt Strasse) i Staszica (York Strasse). Do 1917 roku wytyczono dwie następne ulicy (dzisiejsze Wyspiańskiego i Wybickiego) ale ich nie zabudowano i nazwano. W latach dwudziestych, po przejęciu przez Tczewska Spółdzielnie Osadniczą, udało się zbudować tylko trzy domy. Znaczne ożywienie nastąpiło w latach 1928 – 1939, kiedy wybudowano ponad trzydzieści budynków przy dzisiejszej ul. Wybickiego i Wyspiańskiego. W latach 1928 -1929 powiększono sieć wodociągową o ulice Wybickiego, Staszica i Wyspiańskiego, a w latach 1934 -1935 podłączono tam również kanalizację.

Prątnica (Stangenberg)

Pierwotnie dobra rycerskie, a od 1789 r. folwark położony na północ od miasta. Terenem swym obejmował pas ziemi od Kanału Młyńskiego przy dzisiejszej ulicy Sadowej aż do dawnej Szosy Skarszewskiej (obecnie ulica Jagiellońska). 1 kwietnia 1914 r. włączono go w granice Tczewa.

Czytaj więcej...

Czyżykowo

Istnieje kilka teorii dotyczących powstania i znaczenia nazwy Czyżykowo. W "Nazwach miast Pomorza Gdańskiego" wyjaśnia się jej pochodzenie, jako połączenie polskiego przezwiska Czyżyk z niemieckim słowem dorf oznaczającym wieś. Bliska jest jej teoria wywodząca nazwę bezpośrednio od gatunku ptaka, ponieważ to Czyżyki miały w znacznej liczbie zimować na łąkach w okolicach wsi. Niemiecka nazwa wsi poprzez różne warianty (Zieschendorf 1750 r., Zischkendorff 1753 r., Ziskendorff 1780 r.) ustaliła się ostatecznie w 1803 roku jako Zeisgendorf i jest prawie dosłownym tłumaczeniem nazwy polskiej (Zeisg (Czyżyk) i Dorf (wieś).  

Czytaj więcej...

Suchostrzygi

Dawna wieś włościańska, powstała z rozparcelowanych dóbr rycerskich. Włączona do miasta 1 lipca 1952 roku. Nazwa osiedla pochodzi wg. autorów "Nazw miast Pomorza Gdańskiego" od nazwy rodowej pochodząca od przezwiska Suchostrzygi. To przezwisko dwuczłonowe jest zbudowane z przymiotnika suchy i rzeczownika strzyga, czyli upiór. Ta teoria wydaje się bardziej prawdopodobna niż sucha strzyga (struga) – czyli okresowo wysychająca rzeka, którą w średniowieczu miała być rzekomo Motława/Szpęgawa.

Czytaj więcej...

Park Miejski

Park MiejskiPark znajduje się w centrum miasta, w parowie pomiędzy ul. Kołłątaja i Sienkiewicza. Powstał z inicjatywy Towarzystwa Upiększania Miasta, na którego czele stał Willy Muscate, właściciel fabryki maszyn rolniczych i parowych. Władze miejskie były przeciwne tej inwestycji i nie wsparły jej finansowo. Dzięki zaangażowaniu członków Towarzystwa udało się stworzyć starszą, dolną część parku, powstałą w 1898 roku.

Czytaj więcej...

fb2